گنبد آهنین؛ ساختار، عملکرد و نقاط ضعف آن
به قلم داوود سلیانچی
گنبد آهنین (Iron Dome) یک سامانه پدافند موشکی کوتاه‌برد و متحرک است که توسط رژیم صهیونیستی طراحی و عملیاتی شده. این سامانه به‌عنوان سپر دفاعی در برابر راکت‌ها، خمپاره‌ها و پهپادهای کوتاه‌برد شناخته می‌شود و نقش مهمی در استراتژی دفاعی این رژیم ایفا می‌کند. اما در پس ظاهر تبلیغاتی این سیستم، واقعیت‌هایی وجود دارد که باید به‌طور دقیق بررسی شوند.
اجزای اصلی سامانه گنبد آهنین
۱. رادار EL/M-2084
ساخت صنایع ELTA، با توانایی رهگیری چندین هدف هم‌زمان.
کشف مسیر راکت‌ها و ارسال اطلاعات به مرکز فرماندهی.
۲. مرکز فرماندهی و کنترل (C2)
تحلیل داده‌ها و تصمیم‌گیری برای شلیک یا عدم شلیک.
تعیین محل احتمالی برخورد راکت و ارزیابی ارزش دفاعی آن نقطه.
۳. پرتابگر و موشک تامیر (Tamir)
رهگیری تهدید در هوا با انفجار نزدیک.
هدایت دقیق و مجهز به سنسورهای پیشرفته.
هر پرتابگر دارای حدود ۲۰ موشک است.
فرآیند عملکرد سامانه
۱. پس از شناسایی تهدید توسط رادار، اطلاعات به C2 منتقل می‌شود.
۲. سامانه تصمیم می‌گیرد که آیا هدف واقعاً تهدیدی برای منطقه مسکونی یا تأسیسات است یا خیر.
۳. در صورت تهدید واقعی، موشک تامیر شلیک شده و با هدایت دقیق، راکت را پیش از اصابت نابود می‌کند.
این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده که تنها در صورت وجود تهدید واقعی وارد عمل شود؛ این ویژگی، هزینه‌های عملیاتی را کاهش می‌دهد.
مزایا
هوشمندی بالا در تحلیل تهدید
قابلیت جابه‌جایی سریع و استقرار تاکتیکی
کاهش تلفات انسانی در مناطق شهری
طراحی مناسب برای تهدیدات راکتی سبک
نقاط ضعف و محدودیت‌ها
۱. هزینه بسیار بالا: هر موشک رهگیر تامیر حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار دلار قیمت دارد، در حالی که راکت‌های مهاجم ممکن است کمتر از ۵۰۰ دلار ارزش داشته باشند.
۲. ضعف در برابر حملات اشباع‌شده: در صورتی که ده‌ها راکت هم‌زمان شلیک شوند، سامانه ظرفیت رهگیری همه آن‌ها را ندارد.
۳. محدودیت برد: گنبد آهنین فقط برای تهدیدات کوتاه‌برد مؤثر است و توان مقابله با موشک‌های بالستیک یا کروز با برد بلند را ندارد.
۴. ابهام در نرخ موفقیت واقعی: اگرچه تبلیغات رسمی عدد ۹۰٪ را بیان می‌کنند، اما تحلیلگران مستقل مانند تئودور پوستل از MIT این آمار را اغراق‌شده می‌دانند.
نتیجه‌گیری
گنبد آهنین نمونه‌ای از فناوری پیشرفته در دفاع هوایی است، اما نباید آن را بدون نقد و بررسی پذیرفت. ضعف‌های راهبردی و اقتصادی آن، به‌ویژه در برابر تهدیدات پیشرفته و حجیم، نشان می‌دهد که این سامانه بیش از آنکه شکست‌ناپذیر باشد، یک بخش از پازل دفاعی یک رژیم بحران‌زده است.
