جماعت ها موجب جنون جمعی می شوند- حباب های اقتصادی
حباب های اقتصادی
در سال ۱۸۴۱، چارلز مک کی، روزنامه نگار اسکاتلندی، کتاب توهمات بسیارمحبوب و دیوانگی جماعت ها را منتشرکرد که یک مطالعه روان شناختی کلاسیک درباره بازارها و رفتار غیرعقلانی مردمی است که در قالب «گله » رفتارمی کنند. این کتاب برخی از مشهورترین نمونه های سفته بازی دیوانه وار در تاریخ را بررسی می کند، از جمله جنون گل لاله (دهه ۱۶۳۰)، طرح می سی سی پی ( ۱۷۲۰- ۱۷۱۹)، و حباب دریای جنوب ( ۱۷۲۰).
فرضیه مک کی این بود که جماعت هایی که در قالب جنون سفته بازی جمعی رفتارمی کنند می توانند موجب افزایش قیمت کالاها به سطحی به مراتب فراتر از ارزش ذاتی آنها شوند. هنگامی که قیمت دارایی ها به این طریق کنترل نشده افزایش می یاید،وضعیت به وجود آمده را حباب اقتصادی می نامند. در یک حباب اقتصادی، همانندحباب های واقعی، قیمت ها به شکل صعودی بالا می روند و در عین حال شکننده و شکننده تر می شوند -تا اینکه ناگزیرمی ترکند.
جنون گل لاله
جنون گل لاله هلندی در دهه ۱۶۳۰ یکی از اولین و بدنام ترین نمونه های حباب اقتصادی است. در آغاز قرن هفدهم،لاله های قسطنطنیه بین ثروتمندان هلندو آلمان محبوب شد، و خیلی زود همه خواهان آنها شدند. لاله ها نمایانگر ثروت و تجمل صاحبانشان تلقی می شدند ودل مشغولی و وسواس طبقه متوسط هلند جمع آوری انواع کمیاب لاله ها شد.
در سال 1636، تقاضا برای گونه های نادر گل لاله به قدری شدید شد که خرید و فروش آنها در بورس اوراق بهادار آمستردام صورت می گرفت.خیلی از افراد به ناگاه ثروتمند شدند.
طعمه طلایی وسوسه انگیزی جلوی چشم مردم آویزان شده بود، و همه -از نجیب زادگان گرفته تا کنیزان- به بازارهای گل لاله هجوم آوردند، و همه تصور می کردند که اشتیاق به گل های لاله برای همیشه ماندگار خواهد بود. اما هنگامی که ثروتمندان پرورش گل های لاله را متوقف کردند، تقاضا برای گل ها نیز کاهش یافت و مردم فهمیدند که حماقت نمی تواند همواره ادامه داشته باشد. فروش با سراسیمگی بیشتری همراه شد، اعتماد از بین رفت و قیمت گل لاله سقوط کرد. برای کسانی که پول قرض کرده بودند تا آن را سرمایه گذاری کنند، این اتفاق فاجعه آمیز بود.
حباب ها چگونه شکل می گیرند
پیتر گاربر، اقتصاددان امریکایی، ادعا کردکه سفته بازان در این شرایط با آگاهی کامل از اینکه قیمت خیلی بیشتر از هر «ارزش بنیادی » است، یک دارایی را می خرند، اما این کار را به این دلیل انجام می دهند که انتظار دارند قیمت ها پیش از آنکه بالاخره سقوط کنند، بازهم افزایش یابند. از آنجا که قیمت ها نمی توانند برای همیشه بالا بروند، چنین شرایطی مستلزم این باور غیرعقلانی است «که شخصی که به او می فروشید احمق تر (از شما) خواهد بود و متوجه سقوطی نیست که در آینده رخ خواهد داد. » با این حال، گاربر معتقد است که برخی اوقات دلایل واقعی پشت این افزایش قیمت ها وجود دارد -مانند مُدی که طبق آن خانم ها در فرانسه گل های لاله کمیاب را به لباس های خود آویزان می کردند. با وجوداین، در هر حبابی، این توصیه همواره وجود دارد که: «خریدار مواظب باش! »
حباب قرن بیست و یکم
حبابِ دا ت کام، که در مارس ۲۰۰۰ترکید، اولین حباب قرن بیست ویکم بود.
Dot-com Bubble عنوان یک برهه‌ی اقتصادی در بازه‌ی سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ در آمریکاست که طی آن ارزش سهام فناوری در این کشور در نتیجه‌ی افزایش سرمایه‌گذاری در شرکت‌های مبتنی بر اینترنت یا اصطلاحا دات کام، به شکل تصاعدی افزایش یافت. کل بازار سهام آمریکا در این دوره، رشد قابل‌توجهی کرد؛ به‌طوریکه شاخص NASDAQ از حدود ۷۵۰ در ابتدای سال ۱۹۹۵ به بیش از ۵۱۰۰ در مارس ۲۰۰۰ رسید.
حبابِ دات-کام که از آن با عنوان حباب اینترنت نیز یاد می‌شود، تاجایی بزرگ شد که در سال ۱۹۹۹ نزدیک به ۴۰ درصد سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌ها و افراد خطرپذیر، به سمت شرکت‌های اینترنتی سرازیر شد. در همین سال، بیش از ۴۵۰ عرضه‌ی اولیه عمومی سهام یا IPO در آمریکا برگزار شد که تا آن تاریخ، بی‌سابقه بود.
فضای به‌وجودآمده در طول حباب دات-کام، موجب رقابت شدید میان استارتاپ‌های تازه و عموما سوداگر شد. بسیاری از شرکت‌های جوان نه‌تنها هیچ خدمت و محصول تکنولوژیک خاصی نداشتند؛ بلکه اساسا از مدل تجاری بلندمدتی نیز که بتواند متضمن جریان نقدی باشد، استفاده نمی‌کردند. اکثر آنها تنها با اتکا به تکنیک‌های بازاریابی اینترنتی به خلق برند و متمایزکردن آن از رقبا می‌پرداختند. برخی استارتاپ‌ها تا ۹۰ درصد بودجه‌شان را به تبلیغات اختصاص می‌دادند تا با افزایش ارزش برند، سهام آن نیز رشد کند.
اما این شرایط در سال ۲۰۰۰ شروع به تغییر کرد. با فروکش‌کردن تب دات کام در دنیا و عواملی که در بخش دیگر مقاله بررسی می‌کنیم، حباب دات-کام نیز سرانجام در سال ۲۰۰۲ ترکید. اتفاقی که با نزولی‌شدن بازار همراه بود. شاخص نزدک در چهارم اکتبر همین سال به عددی کمتر از ۱۱۴۰ سقوط کرد و تعداد IPO های شرکت‌های تکنولوژی، به ۹۱ مورد کاهش یافت.
این حباب همان مشخصه حباب های کلاسیک را داشت و صرفاً سفته بازی، نه تغییرات در ارزش واقعی (مبتنی بر تولید یا دارایی ها) بود که قیمت ها را هدایت می کرد. سرمایه گذاران تصور می کردند که اینترنت خیلی زود و برای همیشه جهان را تغییر خواهد داد، بنابراین به نظر می رسیدکه سرمایه گذاری در تجارت الکترونیک فرصتی است که تنها یک بار در زندگی به دست می آید.حتی شرکت های جدید که سابقه تجاری نداشتند، فروششان خیلی کم بود،و عملاً سودی نداشتند هم صدها میلیارد دلار سرمایه جذب کردند.
عموم مردم باور داشتند که هر شرکت به شکل بالقوه
AOL بعدی است؛ مشتریان AOL طی دو سال از ۲۰۰ هزار نفر به یک میلیون نفررسید، و سپس هر ماه تقریباً یک میلیون کاربر جدید به آنها اضافه می شد. طمع بر ترس غلبه کرد و مردم برای سرمایه گذاری هجوم آوردند. بین مارس ۲۰۰۰ تا اکتبر2002، بیش از هفت تریلیون دلار از ارزش بازار سهام دا ت کام از بین رفت.
حباب دات-کام (به انگلیسی: Dot-com Bubble) یک حباب اقتصادی در خلال سالهای ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ میلادی بود (که در ۱۰ مارس ۲۰۰۰ با رسیدن شاخص نزدک به ۵۱۳۲٫۵۲ به اوج رسید) که در طی آن بازارهای بورس سهام کشورهای صنعتی دنیا شاهد رشد سریع ارزش مالی‌شان بودند که از رشد بخش اینترنت و شاخه‌های مرتبط با آن ناشی می‌شد.
از مشخصه‌های این دوره تأسیس (که در بسیاری موارد به ورشکستگی انجامید) گروه جدیدی از شرکت‌های بر پایه‌ی اینترنت بود که به‌طور کلی به آنها شرکت دات-کام گفته می‌شد. بسیاری از شرکت‌ها دریافته بودند که اگر یک پیشوند «-e» به ابتدای نام خود یا یک پسوند «دات کام» به انتهای نام خود بیافزایند، بهای سهام آنها در بازار افزایش می‌یابد.
در طول بحران دات کام، بسیاری از شرکت‌های خرید آنلاین، به ویژه Pets.com، Webvan، و Boo.com، و همچنین چندین شرکت ارتباطی، مانند Worldcom، NorthPoint Communications، و Global Crossing ورشکسته و تعطیل شدند. همچنین شرکت‌های بزرگ‌تری مانند آمازون و سیسکو بخش زیادی از ارزش بازار خود را از دست دادند.
منبع : کتاب علم اقتصاد – توضیح ساده ایده های بزرگ
