میراث ماندگار- خاطره دیدار از نقش رستم شیراز- مریم علاالدینی
خاطره ای از نقش رستم شیراز:
گسترش ویروس کووید 19 یا همان کرونا روح و ذهن ما را که بیش از یکسال خانه نشین شده بودیم و بدلیل قرنطینه از خانه بیرون نیامده بودیم خسته کرده بود.بالاخره در یک فرصت مناسب که رنگ شهرها برای مدتی سفید شده بود تصمیم گرفتیم به قول چند ساله خود عمل کنیم و بازدیدی از آثار تاریخی داشته باشیم .قرعه بنام نقش رستم شیراز افتاد.
نقش رستم شیراز محوطه‌ای تاریخی در کوه‌های فارس است و کهن‌ترین بناها، آرامگاه‌ها، نقش برجسته‌ها و کتیبه‌های ایران باستان در آن قرار گرفته‌اند. در اطراف نقش رستم، مناطق تاریخی دیگری نیز قرار دارند که منبع تاریخی مهمی برای شناختن تاریخ و تمدن ایران در دوره پیش از میلاد و اوایل سال‌های میلادی به شمار می‌روند.گفته اند تمایز نقش رستم نسبت به سایر جاذبه‌های تاریخی فارس، قرار گرفتن آثاری از سه دوره تاریخی برجسته در آن است. منطقه نقش رستم برای پادشاهان هخامنشی و ساسانیان جایگاه ویژه‌ای داشته است و به همین دلیل بسیاری از آثار به جا مانده از این دوره‌ها را در نقش رستم می‌توان یافت.
جاذبه‌های تاریخی برجسته در نقش رستم شامل آرامگاه‌های تاریخی، کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های باستانی و نگاره‌های ایران باستان می‌شود. از برجسته‌ترین دلایل شهرت این منطقه می‌توان به قرار گرفتن آرامگاه‌های پادشاهان هخامنشی اشاره کرد.
نقش رستم اولین بار در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی، برابر با ۱۹۲۳ میلادی، توسط باستان‌شناس آلمانی کنکاش شد که در طی آن بقایایی از برج‌ها و قلعه‌های دوران ساسانی کشف شدند. پس از گذشت ۱۳ سال از این تاریخ، در فاصله زمانی سه سال بعد کتیبه‌ها و سنگ‌نگاره‌های نقش رستم نیز از میان صخره‌ها و سنگ‌ها به دست آمدند. آب‌انباری در ضلع غربی نقش رستم و باقی مانده سایر کاخ‌ها و بناها، در طول کاوش‌های بعدی به‌ترتیب کشف شدند.
آثار باقی مانده برج‌ها و دیوارها از دوره ساسانیان، وجود قلعه‌ای محدود به کوه در این منطقه در آن دوره را نشان می‌دهد. هفت برج در ضلع جنوبی و چهار برج نیز در اضلاع شرقی و غربی کوه قرار داشته‌اند. سبک معماری این بنا کاملا به معماری دوره هخامنشیان شباهت دارد. گرچه تاریخ دقیق ساخت این قلعه مشخص نیست .
امروزه این منطقه را به‌عنوان یکی از ارزشمندترین اسناد تاریخی در تمدن جهان می‌شناسند.
دلیل نام‌گذاری منطقه نقش رستم به این نام را بر اساس افسانه‌ای قدیمی می‌دانند. بر اساس این افسانه، این منطقه محل رویارویی رستم و اسفندیار بوده و رستم، قهرمان افسانه‌ای شاهنامه در این منطقه توانسته اسفندیار را شکست دهد.
در میان نقش برجسته‌های موجود بر صخره‌های نقش رستم، تصویر افرادی نیز وجود دارد که هویت آن‌ها معلوم نیست.در میان این اشخاص تصویر فردی با هیبت پهلوانی و کلاه نوک تیز دیده می‌شود. برخلاف سایر تصاویر که هیبت و لباس آن‌ها هویت قومی‌شان را مشخص می‌کند، این شخص ظاهر شبیه به هیچ‌کدام از اقوام را ندارد. در بعضی منابع، این تصویر را متعلق به رستم شاهنامه می‌دانند. با اینکه هیچ دلیل روشنی مبنی بر درستی این نظریه وجود ندارد، نام این منطقه را بر اساس این موضع نقش رستم گذاشته‌اند و این نام از دوران قدیم سینه به سینه منتقل شده و بر آن مانده است.
در منطقه نقش رستم آرامگاه پادشاهان هخامنشی به‌همراه نزدیکان شان در دل کوه، قرار دارد.
- آرامگاه خشایار شاه ( ۴۴۵- ۴۸۶ ق.م)
- آرامگاه داریوش (۴۸۶- ۵۲۲ ق.م)
- آرامگاه اردشیر اول (۴۲۴- ۴۶۵ ق.م)
- آرامگاه داریوش دوم (۴۰۵- ۴۲۴ ق.م)
هنگامی که در مقابل این اثار تاریخی قرار گرفته بودم فهمیدم که برخی از ما ایرانی ها نه تنها خودمان بلکه فرزندان مان نیز از تاریخ کشور و سرزمین شان اطلاع دقیقی نداریند . چرا؟
بنظرم علت آن را باید در خودمان جستجو کنیم . ما یک نسل فراموش زده هستیم نسلی که خودش و دارایی ها و گذشته اش را گم کرده است.ما خودمان را نمی شناسیم . ما نمی دانیم از کجا آمده ایم و به کجا می رویم و حتی نمی دانیم که چقدر از این تاریخ به ما مربوط است و چقدر آن به ما مربوط نیست.چقدر از آن افسانه و اسطوره است و چقدر از آن تاریخ صحیح است . به ما یاد داده اند به میراث مان افتخار کنیم در حالیکه از آن اطلاع دقیقی نداریم. نمیدانیم کدام قسمت گذشته قابل افتخار است و کدام قسمت گذشته آسیب زا می باشد.
به هر حال ما به نوعی دستاورد گذشته ایم و گذشته در افکار و باورها و آرمان ها ی مان نفوذ دارد.آثار تاریخی میراث ملموس و دیدنی آن است اما میراث غیر ملموس و ندیدنی آن در افکار و رفتارهایمان وجود دارد.
به هر حال بازدید از این آثار حداقل این امتیاز را دارد که برای مدتی کوتاه هم شده به ابعاد آن می اندیشیم.
تصمیم گرفتم در کارگاه تصویر سازی برای کودکان در مورد تاریخ ایران تصاویر متحرک تولید کنیم.شما هم همفکری و همکاری نمایید….
فروردین 1400
