فرایند شکل گیری مشکلات و مسائل

بسمه تعالی

آسیب شناسی فرهنگی

جلسه اول

فرایند شکل گیری مشکلات و مسائل

مدرس محسن فردرو

دانش آموخته دوره دکتری مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی

و DBAمدیریت اجرایی

«جامعه متشکل از مردمی است که در قلمرو معینی زندگی می کنند و از الگوهای رفتاری مشترکی برخوردارند »[1] . مردم هر جامعه دارای شیوه ی زندگی و ارزش های عام و اعتقاداتی هستند که فرهنگ آن جامعه نامیده می شود .معمولاً “بسیاری از مشکلات مردم ریشه در جامعه دارد “[2]و بخشی از این مشکلات نیز حاصل فرهنگ آن جامعه است .

هنگامی که بر اثر موضوع یا مشکلی وضع آسایش همه مردم یا بخشی از مردم به هم می خورد با یک مسئله اجتماعی روبرو هستیم. “مسائل اجتماعی باعث بحث و جدل عمومی می شوند “.[3]

بیکاری ، اقتصاد بد ، خطر جنگ ، مالیات سنگین ، تمرکز ثروت ، اعتیاد ، افول اخلاق، آلودگی محیط زیست ، از نمونه مسائل اجتماعی در جوامع مختلف است .

مسائل اجتماعی در زمان های مختلف، موضوعات متفاوتی هستند و معمولاً رویکرد به آنها وجهی ذهنی دارد و بیانگر نظر مردم در آن شرایط است . جایگاه و اولویت مسائل اجتماعی به مرور زمان تغییر می کند .

« موضوعی مسئله اجتماعی تلقی می شود که مردم هر جامعه آن وضعیت را بد به شمار آورده و بر لزوم تغییر آن وضع، تأکید دارند »[4] فرآیند شکل گیری مسئله اجتماعی از طرح ادعای مسئله از طرف بخش کوچکی از مردم شروع می شود و سپس به شکل گیری بحث عمومی منجرمی شود و با متقاعد شدن بخش بیشتری از مردم ،لزوم رسیدگی به وضع پیش آمده و بررسی علل آن و تغییر مورد نیاز مطرح می شود ؛ وجهه ذهنی مشترک بین مردم دست بدست هم می دهد تابطور مؤثری ادعا کنند که وضعیت مورد نظر یک مسئله اجتماعی است .

رسانه های جمعی و رسانه های نوین همچون شبکه های اجتماعی ، نقش مهمی در فرآیند طرح ادعای مسئله دارند و با بسیج افکار عمومی و تشکیل گروه هایی از مردم که فعالانه در پی تغییر هستند ، موضوع به شکل یک مسئله اجتماعی رخ می نماید .

گاهی ادعای مسئله اجتماعی سال ها به طول می کشد و گاه به سرعت به بار می نشیند [5]. در این هنگام که ادعای مسئله توجه عموم را جلب می کند ، عده ای نیز بصورت مخالف موضوع را به مجادله می کشانند .

ادعا و افکار در مورد وضعیت پیش آمده توسط موافقان و مخالفان به عرصه سیاست گذاری می رسد و می تواند به تصمیم گیری به تغییر و وضع قوانین لازم شود .معمولاً فرایند تبدیل شدن ادعای مسئله به مسئله اجتماعی نیازمند تلاش گسترده و سازمان یافته و شکل گیری جنبش اجتماعی است .

«جنبش اجتماعی تلاش سازمان یافته ای است در جهت ادعای مسئله و هدف اش ایجاد طرز فکری در مردم درباره موضوعی است به منظور ترغیب تغییر اجتماعی یا اجتناب از آن [6]».

طرح مسائل اجتماعی برای بهبود وضعیت جامعه است و نمی توان انتظار داشت که همه مسائل اجتماعی یکجا و به سرعت حل شود و چه بسا که مخالفان بتوانند از ایجاد تغییرات خواسته شده جلوگیری نمایند.

مسائل اجتماعی ریشه در جامعه دارد و با یکدیگر مرتبط است و گاه برای حل یک مسئله اجتماعی نیاز به حل مسائل اجتماعی دیگر است .

واکنش به مسائل اجتماعی از طریق سیاست گذاری اجتماعی توسط دولت و سازمان ها انجام می شود و نتیجه واکنش جامعه در برابر مسائل اجتماعی است . “سیاست اجتماعی راهبرد رسمی تأثیرگذاری بر جامعه است [7].”

بدون تردید پیشگیری از ایجاد مسائل اجتماعی یا رسیدگی به موقع در مراحل اولیه بروز مشکلات کم هزینه تر و موفقیت آمیز تر از هنگامی است که مسائل اجتماعی در مراحل سیاست گذاری و هدایت قرار می گیرند .

عموماً در جوامع مختلف اتفاق نظری بر سر تعریف مسئله اجتماعی و بهترین راه حل احتمالی آن وجود ندارد و نگرش های سیاسی گوناگون های و تفاوت ها ی ارزشی و فرهنگی متفاوت موجب بروز اختلاف نظر های وسیعی در جامعه می شود.

«اندیشمندان اجتماعی نظر مردم را با استفاده از مدلی به نام طیف سیاسی » می سنجند که پیوستاری است مبین گستره نگرش های سیاسی از چپ تا راست [8]».

محافظه کار افراطی محافظه کار معتدل محافظه کار میانه رو لیبرال معتدل لیبرال لیبرال افراطی

محافظه کاران مسئله اجتماعی را ضعف افراد می دانند تا جامعه و لیبرال ها مسئله را در سازمان جامعه جستجو می کنند افرادی نیز هستند که دیدگاه های رادیکال دارند و در پی تغییر اساسی جامعه هستند .

«سیاست اجتماعی راهبرد رسمی تأثیر گذاری بر جامعه است . جامعه با این راهبرد ها به مقابله با مسائل اجتماعی بر می خیزد[9]»

اما سیاست اجتماعی مطلوب جامعه، سیاستی است که بازتاب ارزش های فرهنگی مهم جامعه باشد. .

مآخذ: کتاب آسیب شناسی فرهنگی – محقق محسن فردرو- انتشارات فکرورزی( در دست انتشار) -1401