دوران قرنطینه و ابعاد جدید زندگی آپارتمان نشینی-مهشید خوشگو

دوران قرنطینه و ابعاد جدید زندگی آپارتمان نشینی

مهشید خوشگو

 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری

مقدمه:

از زمانیکه انسان ها آموختند تا در کنار یکدیگر زندگی کنند، بقا پیدا کردند. زندگی دسته جمعی یکی از ویژگیهایی است که موجب بقای انسانها شده تا در کنار یکدیگر به امنیت بیشتری در برابر مخاطرات خارجی دست یابند. این زندگی جمعی اکنون پیشرفت بسیار بیشتری کرده و شهرهای بزرگی با چندین میلیون جمعیت بنا شده اند. پیدایش شهرها باعث شد تا افراد بیشتری به این جوامع بپیوندند. پیوستن افراد به این گروه های بزرگ دیگر به انگیزه امنیت در برابر خطرات خارجی نبود، انگیزه های جدید عبارت بودند از”شغل، بهره وری از امکانات رفاهی شهرهای بزرگ، و تنوع طلبی.” اما با افزایش جمعیت شهرها و کمبود فضا، آپارتمان نشینی – بعنوان یکی از پیامدهای ناگزیر شهرنشینی – پدیدار شد؛ بطوریکه اکنون، آپارتمان های بلند تقریبا در هر گوشه ای از شهرهای بزرگ قابل مشاهده هستند.

تاریخچه آپارتمان سازي و آپارتمان نشینی در ایران به سالهای 1320هجری شمسی برمی گردد. در ابتدا آپارتمان ها در چندین طبقه ساخته شدند که طبقات اول براي مغازه ها، طبقات دوم براي دفاتر وکالت، مطب ها و دفاتر کار اختصاص یافتند، و در طبقات بالاتر خانواده ها ساکن شدند. قدیمیترین مجموعۀ مسکونی آپارتمانی در تهران متعلق به وزارت مسکن و شهرسازي می باشد که اقدام به ساختن آپارتمان هاي کوي کن نمود. در سال 1341 پلاسکو که اولین ساختمان بلند با اسکلت فلزي در ایران بود ساخته شد. پس از وقوع انقلاب اسلامی، آپارتمان سازي به خصوص آپارتمان هاي بلند، تقریباً به مدت 10 سال متوقف شد. اما در سال هاي پایانی دهۀ 60 عوامل مختلفی مانند فروش تراکم، افزایش قیمت زمین و مهاجرت گسترده به تهران و افزایش جمعیت، سبب رونق دوباره آپارتمان سازي شد (محسنی تبریزی و همکاران، 1390). اما این موج جدید با چنان ضرب آهنگی پیش رفت که فرصت ایجاد ساختارهای فرهنگی آپارتمان نشینی در خیلی از موارد وجود نداشته است. بعبارت دیگر میتوان ادعا کرد که گرایش به آپارتمان نشینی در حالی صورت گرفت که زمینه فرهنگی آن هنوز شکل نگرفته بود. مطالعات مختلف نشان دهنده انواع مختلف معضلات فرهنگی در آپارتمان نشینی می باشد که به عنوان مثال می توان به هتاکی و فحاشی (محسنی تبریزی و همکاران، 1390)؛ و عدم رعایت قوانین از جانب ساکنین از قبیل ترددها، صحبت کردن با صدای بلند در راهروها، سر وصدای کودکان، نظافت ساختمان، و صدای بلند ضبط و یا تلویزیون (محمدپور و همکاران، 1391) اشاره کرد. این مساله عدم تطابق فرهنگی تا حدی جدی می باشد که آپارتمان نشینی بدون فرهنگ سازی می تواند به نوعی ناهماهنگی و عدم تعادل در جامعه تبدیل شود. در این راستا، برقراری تعامل متوازن میان فرهنگ بومی و فرهنگ آپارتمان نشینی یکی از ملزومات برطرف کردن معضلات فرهنگی آپارتمان نشینی می باشد (ابراهیم زاده و سرگزی، 1389).

اما آنچه در این مقاله کوتاه میخواهم مطرح کنم صرفا مشکلات آشنای آپارتمان نشینی، که همگی ما کمابیش با آنها آشنا هستیم، نیست. بلکه موضوع این مقاله “تغییر نگرش” افراد نسبت به مساله آپارتمان نشینی در دوران قرنطینه خانگی می باشد. به نقل از زارع شاه آبادی و همکاران (1393)، واکنش افراد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺑـﺮ اساس نگرش آﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد؛ به این معنا که ﻓﺮد در ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻨﺶ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ با یک پدیده ﯾﺎ ﻣﻮﺿﻮع، آن را ﻣﻮرد ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻗـﺮار ﻣـﯽ دﻫـﺪ. سپس ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـه ارزﯾﺎﺑﯽﻫﺎﯾﺶ از آن پدیده یا موضوع، ﻧﮕﺮش ﺧﺎﺻﯽ نسبت به آن ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. درحالیکه همه ما در ابتدا نسبت به یک پدیده یک نگرش خاص داریم، در اثر مرور زمان ممکن است با پیدا کردن تجربه های جدید، نگرش جدیدی نسبت به آن مساله پیدا کنیم: نگرشی که شاید تا دیروز کاملا نسبت به آن موضع گیری می کرده ایم. نگرش جدید طبیعتا رفتارهای انفرادی و جمعی جدیدی می طلبد ﭼﺮا ﮐﻪ رﻓﺘﺎر (هم اجتماعی و هم انفرادی) در حقیقت محصول کیفی نگرش – که خود نیز یک پدیده کیفی است – می باشد. از این رو، فردی که ﺳﺎﺑﻘﻪ زﻧﺪﮔﯽ در ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﺑﺎ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑـﺎﻻ را دارد، نگرشی و رفتاری خاص مرتبط با آن نگرش اتخاذ کرده است. اما همین فرد در رویارویی با شرایط جدید، می تواند نگرشی جدید پیدا کرده و در مسیر اﻧﻄﺒـﺎق ﺑـﺎ شرایط ﺟﺪﯾـﺪ زﻧـﺪﮔﯽ آﭘﺎرﺗﻤﺎنﻧﺸﯿﻨﯽ، رفتارجدیدی را که ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽداﻧﺪ (که البته ناشی از نگرش جدید وی است) در پیش بگیرد.

قرنطینه خانگی:

اکنون، یکی از مسایلی که در ایران و تقریبا تمامی دنیا، مردم با آن دست به گریبان هستند، مساله قرنطینه خانگی به خاطر بروز اپیدمی ویروس کرونا می باشد. قرنطینه خانگی یعنی مدت زمان بیشتری در خانه ماندن. قرنطینه خانگی یعنی تجربه کاملا جدیدی از زندگی آپارتمان نشینی و قاعدتا بروز رفتارها و واکنشهای جدید. بعبارتی دیگر در دوران قرنطینه، معضلات آپارتمان نشینی شکل کاملا جدیدی بخود می گیرند. همسرانی که از صبح تا شب سر کار بوده اند اکنون در منزل مانده اند، کودکانی که بیرون بازی می کرده اند یا در مدرسه بوده اند، اکنون تمام مدت در منزل هستند. آپارتمان نشینی همواره با معضلات نسبتا ثابتی شناخته شده است: سر و صدای همسایه ها، بازی کودکان، نگه داری حیوانات دست آموز، عدم رعایت قوانین ساختمان، و غیره که همگی معضلاتی هستند که تاریخچه آنها برمی گردد به تاریخچه آپارتمان نشینی. اما آنچه در این تحقیق در پی آن هستم، پاسخ به این سوالها است که “اکنون که افراد مدت زمان بیشتری را در آپارتمان هستند، آیا ماهیت این مسایل عوض شده است؟ آیا واکنشها تغییر پیدا کرده اند؟ آیا تحت شرایط جدید ساکنین خود را با آن وفق داده اند؟ آیا قرنطینه خانگی منجر به بهبود و افزایش زندگی مسالمت آمیزبین همسایگان شده؛ یا بالعکس، باعث کمتر شدن آستانه تحمل شده است؟” اینها سوالاتی است که در مقاله حاضر، مایلم به آنها بپردازم.

داده ها و روش پژوهش

با توجه به شرایط فعلی، و عدم امکان مراجعه به درب منازل، برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه آنلاین استفاده شد. بدین صورت که در یکی از کانالهای تلگرامی، از افرادی که حاضر بودند در این باره مصاحبه شوند، دعوت بعمل آمد. کلا 43 نفر اعلام آمادگی کردند که از این تعداد، 10 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند و  سوالات زیر از آنها پرسیده شد. شایان ذکر است که استراتژی ما در این مقاله استفهامی بوده است و از روش کیفی و تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شده است. در این پژوهش هدف نه تعمیم آماری بلکه دستیابی به تنوع دیدگاهها بوده است.

1. مشکلات آپارتمان نشینی که در دوران قرنطینه با آن روبرو بوده اید چه هستند؟ آیا این مشکلات نسبت به دوران قبل از قرنطینه تغییر کرده اند یا خیر؟
2. علت اصلی بروز این مشکلات را چه می دانید؟ و برای برطرف کردن این مشکلات به نظر شما چه باید کرد؟
3. در نهایت، آیا به نظر شما قرنطینه خانگی تاثیری بر نگرش جدید از زندگی آپارتمان نشینی داشته است یا خیر؟

ادامه مطلب را می توانید در ماهنامه شماره 2 جلا – نیاز اندیشه روز مطالعه نمایید.

+106

0