توسعه کتاب و کتابخوانی و نقش رسانه های گروهی -مهدی اسماعیلی الموتی

جناب آقای اسماعیلی هنرمند گرامی بخشی از مستند ساخته شده خودشان را که با همکاری دوستان در مجتمع شهید آوینی صدا وسیما با رویکرد کتاب و رسانه ساخته شده است برای ما ارسال نمودند و فایل کامل متن و مطلب پژوهش شده توسط ایشان نیز به پیوست ویدئو ارسال شده است تا مورد استفاده علاقمندان و بمناسبت هفته کتاب و کتابخوانی قرار گیرد:

مقدمه :

کتاب، یکی از ابزارهای کمال، رشد و تعالی انسانی است. گسترش فرهنگ مطالعه و ترویج کتاب و کتاب‌خوانی، یکی از بهترین و اثرگذارترین کارها در جهت توسعه، رشد و تعمیق فرهنگ بومی و مقابله با تهاجم فرهنگی بیگانه به شمار می‌آید. از این رو، امروزه میزان انس و الفت ملت‌ها با کتاب و مطالعه را، معیار سنجش رشد یافتگی و توسعه فرهنگی آن‌ها قرار می‌دهند.

از طرفی، وسایل ارتباط جمعی و بیش از همه رادیو و تلویزیون، هرکدام به شکلی در توسعه فرهنگ نوشتاری و صنعت کتاب نقش دارند؛ هر چند عده‌ای معتقدند این ابزارها، به نوعی محدودیت‌ها و موانعی نیز در راه کتاب و کتاب‌خوانی هستند.

کتاب، حتّی در روزگار پیشرفت‌های چشم‌گیر بشر در عرصه‌های دانش، تمدن و فرهنگ، نه تنها اهمیت خود را از دست نداده،که ابعاد گسترده‌تر و تازه‌تر و جلوه‌هایی پایدارتر یافته است. بی‌گمان ،آنان که گام‌های بلندی در وادی پیشرفت‌های گوناگون برداشته‌اند،

نه تنها با کتاب وکتاب‌خوانی بیگانه نبوده‌اند ، بلکه مطالعه را به عنوان عنصر اصلی و ضروری در زندگی خود دانسته‌اند.

رسانه یا رسانه‌های ارتباط جمعی، در معنای وسیع کلمه، شامل وسایل ارتباطی است که در سطحی گسترده به انتشار اطلاعات، اخبار، باورها و دیدگاه‌های گوناگون می‌پردازد. رسانه‌های گروهی در جامعه مدرن نقشی بنیادی بر عهده گرفته‌اند. مقصود از رسانه‌های گروهی، آن دسته از وسایل ارتباطی مانند روزنامه، تلویزیون، رادیو، سینما و… است که به دست انبوه مخاطبان می‌رسند و تأثیر عمیقی بر زندگی ما دارند. این رسانه‌ها، نه تنها موجب تفریح و سرگرمی ما می‌شوند، بلکه بیشتر اطلاعاتی را که بر مبنای آن‌ها در زندگی روزانه خود عمل می‌کنیم، فراهم می‌آورند و به آن‌ها شکل می‌دهند.

در وسایل ارتباط جمعی، اندیشه‌ها، افکار، خواسته‌ها و تمایلات گروهی برای افراد جوامع فرستاده می‌شود و به طور کلی در یک زمان، انتقال ارتباط در حیطه گسترده و وسیعی از افراد صورت می‌پذیرد و پیام منتقل می‌گردد.

مطالعات نشان داده است کتاب‌هایی که در رسانه‌ها مورد بحث و انتقاد قرار می‌گیرند یا کتاب‌هایی که از روی آن‌ها فیلم سینمایی ساخته می‌شود، خوانندگان بیشتری داشته‌اند و همچنین بسیاری از افراد که با مطالعه و خواندن بیگانه‌اند، از راه نقد و معرفی کتاب‌ها در مطبوعات به مطالعه روی می‌آورند.

بنابراین رادیوها،تلویزیون‌ها، ماهواره‌ها،وبلاگ‌ها، وبسایت‌ها،سینما،تئاتر ودیگرابزارهای وسایل ارتباط جمعی، هرکدام به گونه‌ای در

توسعه فرهنگ مکتوب وصنعت کتاب نقش دارند؛

هر چند گمان می‌رفت این ابزارها، به نوعی محدودیت‌ها و موانعی نیز در راه کتاب و کتاب‌خوانی باشند. ضمن تأیید و تأکید بر این نکته که این صنایع کارکردهای متناقضی دارند، یعنی هم به توسعه کتاب‌خوانی و هم محدود ساختن آن می‌توانند کمک کنند، باید گفت در جوامع امروزی، این ابزارها برای عده‌ای در خدمت گسترش کتاب‌خوانی و برای گروهی دیگر به صورت مانعی در کتاب و کتاب‌خوانی عمل می‌کنند.

آغاز سخن:

یکی از لذت‌بخش ترین کارهای دنیا، تماشای فیلمی است که قبلا رمان آن را خوانده‌ایم. تعداد زیادی فیلم برگرفته از رمان وجود دارند. اما برخی از آن‌ها موفقیت خاصی را کسب نکردند. شاید معروفترین نمونه آن رمان لولیتا باشد. با وجود اینکه این اثر یک شاهکار ادبی به حساب می‌آید و حتی خود نویسنده یعنی ناباکوف در نگارش فیلمنامه با کوبریک همکاری داشت، اما محصول این همکاری اصلا فیلم جذابی نبود. در این لیست ما سعی کردیم بهترین فیلم های اقتباسی در سینمای ایران و جهان را به همراه رمان‌ و کتاب هایی که فیلم شدند به شما معرفی کنیم. امیدواریم که این معرفی شما را برای مطالعه، یا انتخاب کتاب برای هدیه یاری کند و یا حداقل باعث شود که از تماشای فیلم های برگرفته از کتاب لذت ببرید.

1.کشتن مرغ مقلد (مرغ مینا):

چه چیزی بهتر از این که یک کتاب فوق‌العاده، به فیلمی دیدنی تبدیل شود؟ به جرات می‌توان گفت فیلم کشتن مرغ مقلد که در سال ۱۹۶۲ توسط رابرت مولیگان ساخته شد، یکی از بهترین اقتباس های سینمایی از یک کتاب است. این فیلم با بازی گریگوری پک، ستاره آن روزهای سینما بسیار به اثر اصلی وفادار است. داستان فیلم و کتاب درباره آتیکوس فینچ است. وکیلی که تصمیم می‌گیرد علیرغم تمام فشارهای موجود جامعه وقت آمریکا علیه سیاهپوستان، وکالت یکی از آن‌ها را بر عهده بگیرد. هارپرلی نویسنده این رمان که از بهترین نویسندگان زن هم به شما می‌آید به خاطر کشتن مرغ مقلد برنده جایزه پولیتزر شد. اگر چه نسخه سینمایی این کتاب سیاه و سفید است، اما همچنان ارزش تماشا کردن را دارد. به خصوص اگر قبل از تماشای فیلم خود رمان را مطالعه کرده باشید.

2.پدر خوانده :

پدرخوانده را می‌توان یکی از مشهورترین فیلم های برگرفته از رمان دانست. فرانسیس فورد کاپولا با اقتباس از رمان پدرخوانده ماریو پازو، سه گانه پدرخوانده را ساخت. آثاری که تا همین امروز هم جزو بهترین فیلم‌های سینمایی تاریخ به شمار می‌روند. پدرخوانده داستان خانواده کورلئونه را بازگو می‌کند. خانواده‌ای مافیایی که در قلب آمریکا در حال زندگی و انجام فعالیت‌های مجرمانه خود هستند. البته داستان فیلم‌های کاپولا صد در صد از روی متن کتاب برداشته نشده است. بلکه خود او سعی کرده هرجا که لازم بوده تغییراتی را نیز اعمال کند. این سه گانه با بازی ستارگانی چون مارلون براندو، آل پاچینو و رابرت دنیرو از ماندگارترین اقتباس های تاریخ سینماست. پیشنهاد می‌‌کنیم اگر به کتاب های جنایی و مافیایی علاقه دارید، مطالعه کتاب و تماشای این ۳ سری فیلم را از دست ندهید.

3.ارباب حلقه ها :

تقریبا کسی نیست که به دنیای فانتزی و تخیل علاقه داشته باشد و ارباب حلقه‌ها را ندیده باشد. ۳ گانه ارباب حلقه‌ها هم از جمله فیلم‌هایی هستند که بیشتر ما تماشا کرده‌ایم. در واقع پیتر جکسون به کمک جلوه‌های ویژه توانسته اثری بسازد که حداقل در ذهن ما ایرانی‌ها برای همیشه ثبت شود. جورج آر آر. تالکین نویسنده سری کتاب‌های ارباب حلقه‌ها و هابیت است. جالب اینجاست که این سه گانه توانست فروشی نزدیک به ۳ میلیارد دلار را در گیشه به دست آورد. این در حالی است که کتاب‌های این مجموعه نیز فروشی بالغ بر ۱۵۰ میلیون نسخه داشته‌اند و از پرفروش ترین کتاب های جهان به حساب می‌آید.

علاوه بر این کتاب هابیت هم به یک سه‌گانه فیلم اقتباسی تبدیل شد که خود آن هم نزدیک به ۳ میلیارد دلار در سراسر جهان فروش داشت. جالبتر آن که کتاب هابیت هم توانسته تاکنون بیش از ۱۰۰ میلیون نسخه فروش در سراسر جهان داشته باشد.

من پیش از تو :

اینکه یکی از بهترین رمان های عاشقانه را به یک فیلم خوب تبدیل کنیم کار خیلی ساده‌ای نخواهد بود. من پیش از تو مشهورترین اثر جوجو مویز نویسنده انگلیسی است. اما شاید دلیل محبوبیت او دستکم در ایران، فیلمی باشد که بر اساس این رمان وی ساخته شد. این فیلم با بازی امیلیا کلارک و سم کلفلین خیلی زود اقتباسی است که به شدت به متن کتاب وفادار بوده است. داستان کتاب و فیلم روایت زندگی پسری جوان و ثروتمند است که در اوج جوانی دچار یک حادثه شده و فلج می‌شود. از طرفی شخصیت مقابل او که به دنبال کار است حال قرار است از وی مراقبت کند. مطالعه رمان و تماشای فیلم من پیش از تو بی‌شک تجربه خوبی برای علاقه‌مندان به رمان‌های عاشقانه خواهد بود.

فارست گامپ:

فارست گامپ یکی از دیدنی‌ترین آثار تاریخ سینماست. بازی خیره‌کننده تام هنکس در نقش فارست، زیبایی این فیلم را دوچندان کرده است. داستان فیلم و کتاب روایتگر زندگی فارست گامپ است. فرد کند ذهنی که در طول زندگی خود اتفاقات مهمی را در تاریخ آمریکا به چشم خود می‌بیند. از جنگ ویتنام گرفته تا ترور کندی، همگی بخشی از آن چیزهایی است که مرد مهربان داستان ما با آن‌ها روبرو می‌شود. فارست گامپ از بهترین رمان هایی است که فیلم شدند و شاید دلیل آن خلاقیت خود کارگردان بوده است. درواقع رمان اصلی نوشته وینستون گروم، به مراتب از نسخه سینمایی آن تلخ‌تر بوده است. اما زمه‌کیس ترجیح داده داستانی سرگرم‌کننده‌تر را به مخاطبین خود ارائه کند. اتفاقی که موجب شد این فیلم بتواند در یک سال ۶ جایزه اسکار را از آن خود کند.

رستگاری در شاوشنک:

رتبه اول رده بندی بهترین فیلم‌های تاریخ در IMDB و فیلمی که در تمامی رشته‌ها رقابت را به فارست گامپ باخت! رستگاری در شاوشنک اقتباسی از یک رمان کوتاه نوشته استفن کینگ به همین نام است. البته خود کینگ هیچگاه فکر نمی‌کرده که داستان او کشش ساختن یک فیلم را داشته باشد. برای همین هم فرانک دارابونت، کارگردان اثر با افزودن برخی شخصیت‌ها به داستان توانسته نسخه سینمایی این کتاب را نیز بسازد. البته آنچه او به داستان اصلی اضافه کرده به داستان اصلی لطمه نزده است. از تیم رابینز و مورگان فریمن به عنوان مشهورترین بازیگران این فیلم می‌تواند نام برد.

7. بازمانده روز:

یکی از کتاب های برندگان نوبل ادبیات که تبدیل به فیلم شدند. بازمانده روز مشهورترین اثر کازو ایشی گورو، نویسنده ژاپنی است و یکی از فیلم های خوب برگرفته از رمان به شمار می‌رود. همچنین کتاب این فیلم هم توسط زنده‌یاد نجف دریابندری که از بهترین مترجم های ایرانی هستند ترجمه شده است. تفاوت خیلی زیادی در روند داستانی کتاب و فیلم نمی‌توان یافت. اما شاید این دو نکته کتاب و فیلم را از هم جدا می‌کنند. نخست اینکه برخلاف کتاب که داستان را از زبان سرپیشخدمت، آقای استیونز روایت می‌کرد، این کتاب از بیرون به ماجرا نگاه کرده و با تون سوم شخص داستان را روایت می‌کند. نکته دوم هم اینکه پایان بندی فیلم کمی از رمان تلخ‌تر است. این فیلم به کارگردانی جیمز ایوری و با بازی آنتونی هاپکنز ساخته شده است.

زنان کوچک :

تا به حال چندین اقتباس از رمان لوئیزا می الکات انجام شده است. اما شاید هیچکدام از آ‌ن‌ها به اندازه ساخته گرتا گرویگ موفق نبوده‌اند. این فیلم که محصول سال ۲۰۱۹ است، توانست با بازیگران مشهوری چون مریل استریپ و اما واتسون، یکی از آثار قابل تامل مراسم اسکار لقب بگیرد. زنان کوچک در ۶ جایزه نامزد شد. گرویگ در ساخت این اثر بسیار به رمان اصلی پایبند بوده است و سعی کرده شخصیت پردازی‌ها را نیز دقیقا بر اساس همین رمان انجام دهد. زنان کوچک از مشهورترین کتاب های حوزه زنان و فمینیسم است که تماشای فیلم آن را هم به شما توصیه می‌کنیم.

9.فهرست شیندلر:

دخترک قرمز پوش و موسیقی متن مسحور کننده شاید مهمترین چیزهایی باشند که از فیلم فهرست شیندلر در خاطر ما باقی مانده است. استیون اسپیلبرگ، کارگردان این اثر، با اقتباس از رمان کشتی شیندلر این فیلم را ساخت. اگرچه اقتباس او از این کتاب خیلی وفادارانه و جز به جز نیست، اما به خوبی توانسته احساسات نهفته در متن را به تصویر بکشد. این رمان و فیلم داستان اسکار شیندلر را روایت می‌کند. کارخانه‌داری آلمانی که در تلاش است یهودیان را با عضویت در کارخانه‌های خود از فاجعه هولوکاست نجات دهد. فهرست شیندلر در 12 بخشی که نامزد جایزه اسکار شده بود، توانست 7 جایزه کسب کند. همچنین این فیلم در رده‌بندی بهترین فیلم‌های IMDB رتبه بسیار خوبی دارد. برای همین هم به عنوان یکی از بهترین فیلم های برگرفته از رمان شناخته می‌شود.

روانی :

مشهورترین اثر فردی که او را سلطان سینمای وحشت می‌نامند. آلفرد هیچکاک فیلم روانی را با الهام از کتاب روانی رابرت بلاک ساخت. البته همانطور که گفتیم، او تنها خود داستان را از او الهام گرفت و در شخصیت‌ها تغییرات زیادی به وجود آورد. هرچند که به قدری این تغییرات به جا و استادانه بودند که فیلم به هیچ وجه چیزی از رمان کم ندارد. شاید در بین تمام کتاب هایی که به فیلم تبدیل شدند روانی بیشترین تغییر را در شخصیت‌پردازی داشته است. اما با این حال نسخه سینمایی این اثر به مراتب مشهورتر و به یاد ماندنی‌تر از کتاب آن بوده است.

11. پرواز بر فراز آشیانه فاخته یا دیوانه از قفس پرید:

اگر هیچکاک در فیلم روانی در شخصیت‌پردازی کمی تغییر ایجاد کرد، میلوش فورمن در ساخت اقتباس سینمایی این اثر به طور کلی همه چیز را تغییر داد. فورمن بر خلاف رمان اصلی نوشته کن‌کسی، راوی داستان را عوض کرد و جک نیکولسون را نقش اول داستان معرفی کرد. ریسکی که کاملا جواب داد و بازی کم نظیر نیکولسون در این فیلم برای او یک جایزه اسکار را به همراه داشت. حتی خود شخصیت مک مورفی هم از یک تبهکار بی‌اخلاق به فردی تبدیل شده که صرفا شوخی‌های زننده‌ای می‌کند. به هر حال هم کتاب و هم فیلم توانسته‌اند نظر مخاطبان را جلب کرده و هر یک به نحوی تاثیرگذار باشند.

هری پاتر:

تا به حال از هیچ مجموعه داستانی به اندازه هری پاتر اقتباس سینمایی نشده است. در کتاب هایی که به فیلم تبدیل شدند هری پاتر پرفروش ترین آن‌هاست. اگرچه تمام فیلم‌های هری پاتر کارگردان یکسانی نداشته‌اند، اما هر چهار نفر آن‌ها سعی کرده‌اند که تا حد امکان به متن اصلی وفادار بمانند. در واقع شاهکار جی.کی رولینگ به قدری در شخصیت‌پردازی فوق‌العاده است که هیچ کارگردانی دلش نمی‌آید دخل و تصرفی در آن ایجاد کند. علاوه بر این روند داستان هم به مرور تغییر کرده و مطالب پیچیده‌تر و مهمتری به مرور پیش روی خواننده قرار می‌گیرند. همگی این ویژگی‌ها باعث شده هری پاتر یکی از بهترین کتاب های نوجوانان و فیلم‌های ساخته شده از روی آن از محبوب‌ترین آثار این گروه سنی باشند.

سکوت بره ها :

دکتر هانیبال لکتر بی‌شک یکی از مشهورترین شخصیت‌های ترسناک و منفی تاریخ سینماست. اما این شخصیت هم برگرفته از یک کتاب است. هانیبال لکتر پزشک آدمخواری است که او را در فیلم سکوت بره‌ها می‌‎بینیم. فیلمی که بر اساس رمانی به همین اسم ساخته شده است. شاید تنها تفاوت فیلم جاناتان دم با کتاب توماس هریس نقش آفرینی جودی فاستر و آنتونی هاپکینز در این فیلم باشد. بازی این دو نفر در فیلم سکوت بره‌ها به قدری فوق العاده است که ارزش فیلم را چند پله بالاتر می‌برد. برای همین هم بعد از تماشای این فیلم تا مدت‌ها سکانس‌های صحبت کردن این دو نفر درون ذهن شما تکرار می‌شوند.

مزایای گوشه گیر بودن:

اینکه هم نویسنده یک کتاب باشید و هم کارگردان فیلمی که بر اساس آن ساخته شده، مورد نادری است که در مورد استیون شباسکی اتفاق افتاده است. شباسکی کتاب مزایای گوشه گیر بودن را در سال ۱۹۹۹ منتشر کرد. این کتاب خیلی زود توانست طرفداران زیادی را به خصوص در بین سنین ۱۸ تا ۲۰ سال برای خود پیدا کند. نویسنده هم که از ابتدا به دنبال افزودن نام آن به فهرست کتاب هایی که فیلم شدند بود، تصمیم گرفت ۱۰ سال بعد از انتشار کتاب پروژه ساخت آن را کلید بزند. سرانجام فیلم مزایای گوشه‌گیر بودن در سال ۲۰۱۲ آماده و اکران شد. البته شباسکی با حذف بخش‌هایی که به مصرف مواد مخدر مربوط می‌شد و تغییر داستان توانست فیلمی حزن آلود و احساسی بسازد. فیلمی که حتی طرفداران سرسخت کتاب هم آن را دوست داشتند.

باشگاه مشت زنی:

ببخشید، اما نمی‌توانیم درباره این کتاب یا فیلم چیزی بگوییم! در واقع این قانون اول باشگاه مشت زنی است:” درباره باشگاه مشت زنی با کسی صحبت نمی‌کنید.”

اما راستش را بخواهید ما چندان آدم‌های قانون‌مداری نیستیم (حداقل در این مورد)، پس بیایید کمی هم با این کتاب که به فیلم تبدیل شده آشنا شویم. اگر قرار بود یک رده بندی بر اساس میزان وفادار بودن کارگردان به متن کتاب بگذاریم، بی‌شک فیلم ساخته دیوید فینچر در صدر آن قرار می‌گرفت. در واقع فینچر سعی کرده آنچه در رمان نوشته شده است را به طور کامل و بدون کم و کاستی در فیلم خود به تصویر بکشد. بازی فوق‌العاده ادوارد نورتون در کنار هنرنمایی برد پیت، عاملی بوده که فیلم فینچر را به اندازه رمان چاک پالامونیک جذاب کرده است.

مسیر سبز:

تقریبا کسی را نمی‌توانید پیدا کنید که با دیدن فیلم مسیر سبز، چشمانش خیس نشده باشد. مسیر سبز از دل خاطرات پل اجکام بیرون می‌آید. مامور اجرای حکم اعدام که حالا در دوران پیری و در یک خانه سالمندان در حال بیان خاطرات خود است. فرانک دارابونت برخی جزئیات را نسبت به رمان اصلی نوشته استیون کینگ تغییر داده است. البته این تغییرات به حدی نیست که بخواهد در روند اصلی داستان تغییری ایجاد کند. شخصیت جان کافی در داستان مسیر سبز، از دوست‌داشتنی‌ترین شخصیت‌های تاریخ سینما و ادبیات آمریکا است. این کتاب در ژانر رئالیسم جادویی نوشته شده است.

خطای ستارگان بخت ما:

داستانی غم انگیز که درون خود روزنه‌ای از امید را به ما هدیه می‌کند. جان گرین نویسنده این کتاب عنوان آن را از نمایشنامه ژولیوس سزار ویلیام شکسپیر قرض گرفته است. اما داستان هیچ ربطی به مرگ ژولیوس سزار ندارد. خطای ستارگان بخت ما داستان هیزل گریس را روایت می‌کند. دختری که از بدو تولد با مشکلات جسمی زیادی دست و پنجه نرم کرده است. هیزل اما بعد از مدتی با آگوستوس آشنا می‌شود که تقریبا شرایطی مشابه او دارد. جاش بون با اقتباس از این کتاب فیلمی ساخته است که شاید عامل محبوبیت آن در ایران همین فیلم است. ما هم توصیه می‌کنیم علاوه بر مطالعه این رمان، حتما فیلم آن را نیز تماشا کنید.

بر باد رفته :

یکی از مشهورترین داستان‌های عاشقانه سینما و تنها رمان مارگارت میچل. بر باد رفته از رمان هایی است که تبدیل به فیلم شدند و برای همیشه در خاطر افراد ماندند. داستان این رمان در زمان جنگ داخلی آمریکا اتفاق می‌افتد. اسکارلت که دو همسر قبلی خود را از دست داده، همچنان از زندگی با همسر سومش راضی نیست. او مدام به دنبال عشقی دیگر است که تصور می‌کند او را گم کرده. رمان بر باد رفته توانست برنده جایزه پولیتزر شود. ویکتور فلمینگ با اقتباس از این رمان فیلمی ساخته است که اسکارلت اوهارا و کلارک گیبل ستارگان آن هستند.

بادبادک باز:

قصه رفاقت، خیانت، افغانستان و طالبان. بادبادک‌باز مشهورترین اثر خالد حسینی، نویسنده افغانستانی-آمریکایی است. این رمان که داستان فوق‌العاده آن نظر تقریبا هر خواننده‌ای را به خود جلب می‌کند، یکی از کتاب هایی است که به فیلم هم تبدیل شدند . در سال ۲۰۰۷ این فیلم سینمایی با بازی همایون ارشادی به اکران درآمد. فیلمی که شاید شهرت این رمان و صاحب اثر را بیشتر کرد و توانست او را به جهانیان بهتر معرفی کند. رمان بادبادک باز ابتدا با بیان خاطرات امیر که یک نویسنده افغان ساکن آمریکاست شروع می‌شود. سپس خود امیر که برای نجات کودکی افغان به کشور خود سفر کرده با حقایق جدیدی در مورد زندگی خود روبرو می‌شود. به شما پیشنهاد می‌کنیم حتما کتاب بادبادک باز را هم مطالعه کنید و به تماشای فیلم آن کفایت نکنید.

در جستجوی خوشبختی:

نسخه سینمایی این کتاب از آثار به یاد ماندنی و دیدنی تاریخ هالیوود است. بازی ویل اسمیت به همراه پسرش در این فیلم به قدری زیباست که غیرممکن است آن را تماشا کنید و لذت نبرید. اما بد نیست بدانید کریس گاردنر، نویسنده کتاب در جستجوی خوشبختی، ویل اسمیت را فرد مناسبی برای ایفای نقش به جای او نمی‌دانسته است! کتاب در جستجوی خوشبختی در واقع یک خودزندگینامه است که کریس گاردنر آن را نگاشته است. او در این کتاب زندگی خود را روایت می‌کند. اما مهمترین بخش آن همان یک سالی است که او بی‌خانمان شده و همراه پسر کوچکش آواره خیابان می‌شود، داستان فیلم هم در طول همین یک سال اتفاق می‌افتد. البته با صلاحدید خود گاردنر، نسخه سینمایی این فیلم تغییراتی نسبت به کتاب اصلی داشته است.

غرور و تعصب:

یکی دیگر از آثار این لیست که تا به حال چندین اقتباس سینمایی و تلویزیونی از آن ساخته شده است. غرور و تعصب جین آستن از جمله آثار کلاسیک و مهم ادبیات انگلیسی به حساب می‌آید که تقریبا در هر لیستی از کتاب هایی که باید خواند می‌توان آن را یافت. داستان خانواده آقای بنت، که حالا با آمدن آقای دارسی به محل زندگیشان، دوست دارند او با یکی از دختران آن‌ها به نام الیزابت وصلت کند. دو نسخه سینمایی مشهوری که از این اثر اقتباس گرفته شده‌اند عبارتند از نسخه سال ۱۹۴۰ به کارگردانی رابرت لئونارد و بازی لاورنس اولیویر و نسخه سال ۲۰۰۵ که کیرا نایتلی و متیو مک فادین ستارگان آن بودند. البته نسخه جدیدتر در ایران طرفدارن و محبوبیت بیشتری دارد.

درخشش یا تلالو:

شاید از آثار هیچ نویسنده‌ای به اندازه استیون کینگ اقتباس سینمایی نشده باشد. درخشش یا تلالو، فیلمی است از کارگردان بزرگ و فقید سینما، استنلی کوبریک. او این اثر را با اقتباس از رمانی به همین نام و نوشته استیون کینگ نوشت. درخشش را می‌توان یکی از درخشان‌ترین آثار در زمینه سینمای وحشت دانست. این چیزی است که خود استیون کینگ هم آن را تایید می‌کند. البته به عقیده او در میان کتاب هایی که از بین آثار او فیلم شدند این یکی بدترین آن‌هاست. کینگ باور دارد فیلم ساخته شده از روی رمان اگرچه از لحاظ سینمایی یک شاهکار است، اما از لحاظ اقتباس بسیار ضعیف و حتی نا امید کننده به حساب می‌آید. این فیلم علیرغم بازی خارق‌العاده جک نیکولسون و کارگردانی کم نظیر آن، در هیچکدام از مراسم اسکار و گلدن گلوب حتی نامزد دریافت جایزه نشد.

گتسبی بزرگوار:

از مشهورترین اقتباس‌های ادبیات که علاوه بر سینما، در رایدو و تلویزیون هم از آن استفاده شده است. گتسبی بزرگوار رمانی از اسکات فیتزجرالد است که قصه عشقی گمشده و قدیمی را روایت می‌کند. آقای گتسبی که بعد از جنگ جهانی توانسته ثروت هنگفتی برای خود جمع کند، حال در تلاش برای به دست آوردن عشق قدیمی خود یعنی دیزی است. این رمان در سال ۲۰۱۳ به یک فیلم سینمایی تبدیل شد. فیلمی با بازی لئوناردو دی‌کاپریو، توبی مگوایر و کری مولیگان که توانست نزدیک به ۶۰۰ میلیون دلار فروش در سراسر جهان داشته باشد. البته فیلم بیشتر روی قصه عشق گتسبی و دیزی تمرکز دارد. در حالی که در رمان اسکات فیتزجرالد به اوضاع آمریکا در قرن بیستم و انتقاد از رویای آمریکایی نیز پرداخته است.

دفتر خاطرات:

نیکلاس اسپارکس نویسنده خوشنام و پرطرفدار آمریکایی است که در بین آثار او، همین رمان دفتر خاطرات بیشترین شهرت را دارد. رمان داستان نوآ و آلی را بیان می‌کند که در یک تابستان عاشق یکدیگر می‌شوند. این دو که از لحاظ خانوادگی و شرایط اقتصادی با یکدیگر اختلاف سطح زیادی دارند، همچنان دل در گرو یکدیگر دارند. نکته جالب این است که داستان این رمان واقعی است و همین هم جذابیت قصه را دوچندان می‌کند. در سال ۲۰۰۴ فیلمی بر اساس همین رمان و با بازی رایان گاسلینگ و ریچل مک آدامز ساخته شد. نیک کاساوتیس کارگردان این فیلم اقتباس خیلی خوبی از کتاب انجام داده است و همین امر عامل موفقیت فیلم شده است.

جایی برای پیر مردها نیست:

برادران کوئن آنچنان به رمان کورمک مک کارتی پایبند بودند، که شما حتما باید ابتدا کتاب را بخوانید و بعد فیلم را ببینید. در غیر اینصورت نمی‌تونید تک تک جملاتی که می‌خوانید در قالب سکانس‌های فیلم برای شما تداعی می‌‎شود. جایی برای پیرمرد‌ها نیست فیلم اقتباسی ساخته برادران کوئن است. این دو داستان فیلم را از روی رمانی به همین نام نوشته کورمک مک کارتی وام گرفتند. نتیجه آن یکی از فیلم‌های بسیار خوب تاریخ هالیوود بود. خاویر باردم ستاره این فیلم هم به خاطر بازی در آن برنده جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد در اسکار شد. جالب است بدانید که او ابتدا قصد نداشت این نقش را بپذیرد، چرا که انگلیسی را خوب حرف نمی‌زد و از آن مهمتر، از خشونت متنفر بود.

بیمار انگلیسی:

قصه مرگ، بقا، عشق و جنگ. بیمار انگلیسی رمانی از مایکل اونداتیه است که در سال ۱۹۹۲ برنده جایزه بوکر نیز شد. این رمان داستان خلبانی گمنام است که به سبب سانحه‌ای که برای رخ داده علاوه بر زخم‌های بسیار، گذشته خود را نیز به یاد نمی‌آورد. به همین دلیل هم هنگام بستری شدن در یک صومعه به او لقب بیمار انگلیسی را می‌دهند. آنتونی مینگلا نیز یک فیلم با اقتباس از همین رمان ساخت که اتفاقا تجربه بسیار موفقی بود. فیلم بیمار انگلیسی در ۱۲ شاخه مختلف مراسم اسکار نامزد کسب جایزه شد و در ۹ مورد از آن‌ها موفق شد جایزه آکادمی اسکار را کسب کند. زبان این رمان کمی سنگین است و شاید خیلی خواندن آن برای شما خوشایند نباشد. اما فیلمی که مینگلا ساخته بدون شک از آثار به یاد ماندنی تاریخ سینماست.

عزاداران بیل:

همانطور که گفتیم، برخی از بهترین فیلم‌‌های کشور ما هم در واقع کتاب هایی بودند که تبدیل به فیلم شدند. در این میان اما شاید فیلم “گاو” ساخته داریوش مهرجویی برجسته‌ترین آن‌ها باشد. فیلمی که بارها در نظرسنجی منتقدین ایرانی به عنوان بهترین فیلم تاریخ ایران معرفی شده است. گاو اقتباسی از داستانی در کتاب عزاداران بیل، اثر غلامحسین ساعدی است که یکی از بهترین رمان ها و کتاب های ایرانی به شمار می‌رود. مهرجویی این فیلم را با بازی بزرگانی چون زنده یاد جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی و استاد علی نصیریان ساخته است.

گاو داستان مش حسن است. مردی که تنها دارایی‌اش گاوی است که زندگی او را تامین می‌کند. اما روزی که او به شهر می‌رود گاوش میمیرد و از آنجا به بعد خود وی وانمود می‌کند که گاو است. بازی خیره‌کننده زنده یاد انتظامی در این فیلم برای همیشه در یادها می‌ماند.

شازده احتجاب:

بسیاری معتقدند فیلم شازده احتجاب ساخته بهمن فرمان آرا، شبیه‌ترین فیلم اقتباسی ایرانی به رمانی است که از آن اقتباس شده است. شاید دلیل اصلی آن را بتوان همکاری خود هوشنگ گلشیری (نویسنده اثر) با فرمان‌آرا در نوشتن فیلمنامه دانست. شازده احتجاب که رمانی سورئال با چند راوی به حساب می‌آید، داستان یک شب از زندگی شازده قجری را برایمان روایت می‌کند. گلشیری سعی کرده تا در این رمان به کمک ابزارهای ادبی مانند نمادگذاری و … به خوبی برخی از سیاهی‌های دوره قاجار را به تصویر بکشد. البته باید گفت که فرمان‌آرا هم در ساخت و کارگردانی این فیلم بسیار خوب عمل کرده است. پیشنهاد می‌کنیم این فیلم را با بازی زنده‌یاد جمشید مشایخی تماشا کنید.

سارا:

داریوش مهرجویی یکی از بزرگترین کارگردانان تاریخ سینمای ایران است. پس تعجبی ندارد اگر ببینیم با مهارت فوق‌العاده‌ای از نمایشنامه ایبسن برای ساخت یک فیلم سینمایی فیلم برگرفته از کتاب بسازد. فیلم سارا در واقع اقتباسی از نمایشنامه مشهور خانه عروسک، اثر هنریک ایبسن است. مهرجویی به طور کلی بیشتر فیلم‌های خود را با اقتباس از آثار ادبی ایران و جهان ساخته است. سارا هم یکی از این آثار است که اتفاقا بسیار هم خوب از آب در آمده. این فیلم با بازی نیکی کریمی، امین تارخ و خسرو شکیبایی توانست ۱۴ جایزه داخلی و بین‌المللی را به دست آورد.

داستان این فیلم درباره سارا است. زنی که مجبور است برای درمان شوهرش، او را به خارج از کشور ببرد. در حالی که تقریبا هیچکس حامی او نیست و نمی‌تواند به وی کمک کند. تماشای این فیلم بعد از مطالعه نمایشنامه خانه عروسک هنریک ایبسن، بدون شک لذت بخش خواهد بود.

تنگسیر:

کتاب تنگسیر اولین رمان صادق چوبک است. او در این کتاب داستان زائر محمد (که مردم به او لقب شیر محمد داده‌اند) را روایت می‌کند. مردی دلیر، ساده و خانواده دوست که حالا سرمایه‌اش را از دست رفته می‌بیند. داستان در تنگستان می‌گذرد، جایی که عده‌ای از شهر نشین‌ها دارای شیر محمد را از او گرفته و خرج کرده‌اند. او هم به جای آنکه این افراد را به خدا واگذار کند، تفنگ برداشته و خود برای انتقام به پا می‌خیزد. امیر نادری فیلم تنگسیر را برگرفته از همین رمان و با بازی بهروز وثوقی در نقش شیرمحمد ساخته است. به گفته خود چوبک تمامی شخصیت‌ها، اسامی و خود داستان واقعی هستند.

اینجا بدون من:

“میدونی از این همه بدبختی چجوری خلاص میشیم مامان؟ یه شب یه شام ِ درست حسابی بپزی بخوریم، بعد سرِ فرصت همه‌ی درزای درو پنجره هارو ببندیم، یکیمون شیر گازو باز کنه، بریم بخوابیم؛ صُب نشده همه دردسرامون پریده…”

این دیالوگ ماندگار صابر ابر، بازیگر نقش احسان در فیلم اینجا بدون من است. اینجا بدون من ساخته بهرام توکلی است که یک فیلم اقتباسی ایرانی از نمایشنامه باغ وحش شیشه‌‌ای تنسی ویلیامز است. در بین کتاب هایی که در سینمای ایران تبدیل به فیلم شدند شاید متفاوت‌ترین پایان نسبت به کتاب اصلی در همین فیلم به چشم می‌خورد. هرچند که بازی‌های خوب بازیگران این فیلم مثل فاطمه معتمد آریا، نگار جواهریان و پارسا پیروزفر در کنار صابر ابر، اینجا بدون من را به فیلمی خوب تبدیل کرده است. البته همانطور که گفتیم توکلی مجبور شده برای بومی‌سازی قصه تغییراتی نیز در آن ایجاد کند. تغییراتی که اتفاقا بد هم از آب درنیامدند.

راه‌کارهای پیشنهادی

وسایل ارتباط جمعی، به‌ویژه تلویزیون می‌توانند نقش بسزایی در تغییر ارزش‌ها، سنت‌ها، باورها و شیوه اندیشه افراد جامعه، برعهده گیرند. پس اگر بتوان از طریق وسایل ارتباط جمعی، تغییر و تحول فرهنگی مناسبی پدید آورد و جامعه را به سوی ارزش‌های صحیح و باورهای درست سوق داد، می‌توان نتیجه گرفت که زیربنای توسعه و پیشرفت فرهنگی و اجتماعی فراهم آمده است. رسانه‌های ارتباط جمعی به سبب ویژگی‌های خاص شان، می‌توانند پیام مورد نظر فرستنده را در محیطی گسترده پخش کنند و بدین ترتیب، تعداد مخاطبان بیشتری برای این رسانه‌ها وجود دارد.از طرفی، هر رسانه برای ارتباط با مخاطبانش، از قالب‌های گوناگونی استفاده می‌کند.فیلم،سریال و قالب‌های نمایشی مختلف، مستندها، برنامه‌های گزارشی و خبری، میزگردها و گفت‌وگوها،مسابقات و…، قالب‌های گوناگونی هستند که مدیران و برنامه‌سازان می‌توانند بسته به پیامی که می‌خواهند منتقل کنند، از آن‌ها بهره برند.

نتیجه گیری و سخن پایانی :

نقش محوری کتاب و ارزش ذاتی فرهنگ مکتوب، تأثیر انس و الفت جامعه با کتاب و نیز لوازم مربوط به آن در پیشرفت و توسعه جامعه بر کسی پوشیده نیست. به راستی با ترویج و گسترش کتاب و کتاب‌خوانی است که می‌توان افزون بر دست‌یابی به دستاوردهای نوین بشری در زمینه دانش و فرهنگ و پیشینه انـدیشه‌هـا، باورها و تجلیـات فکـــری و خـلاق بزرگان فکر و اندیشه، به توصیه‌های دینی و اسلامی که در آن کتاب و کتاب‌خوانی جایگاهی بس ارجمند و والا دارد، عمل کرد. این است که آراسته شدن به فضیلت‌های اخـلاقی، مقابله با خرافه‌ها و انحراف‌های فکــری، و جلوگیری از خـودبـاختگی در بـــرابـــر بیگانگان در سطح جامعه، در گرو افزایش آگاهی و دانش یکایک افراد جامعه است که این مهم نیز ارتباط تنگاتنگی با درک ارزش و جایگاه کتاب و اهتمام به مطالعه آن دارد.

مجموعه های تلویزیونی تولید شده در حوزه کتاب توسط صدا و سیمای جمهوری اسلامی :

نورالدین پسر ایران:

روایت تلویزیونی از کتاب ” نوارالدین پسر ایران” در ۳۰ قسمت، از روز سی و یکم شهریور ماه ۱۳۹۲، همزمان با آغاز هفته دفاع مقدس، از شبکه اول سیما روی آنتن رفت.

قصه های مجید :

“قصه‌های مجید” عنوان مجموعه‌ای تلویزیونی، بر پایه کتابی با همین نام از هوشنگ مرادی کرمانی است قصه‌های مجید جایزه کتاب برگزیده سال ۱۳۶۴ را به خود اختصاص داده و تا سال ۱۳۷۳، دوازده بار تجدید چاپ شد. در سال های اخیر بار دیگر این سریال از شبکه دو پخش شد.

پایی که جا ماند:

پایی که جاماند در ۱۰۰ قسمت ۷ دقیقه ای به بازخوانی کتاب “پایی که جاماند” به نویسندگی سید ناصر حسینی پور، به داستان تعدادی از آزادگان و جانبازان دفاع مقدس می پرداخت. این برنامه از جمعه ۲۵ مرداد سال۹۲، هر شب بعد از خبر ۲۲ از شبکه سه سیما پخش میشد.

طوطی نامه :

داستانهای طنز را از منابع متون کهن فارسی در قالب انیمیشن(پویا نمایی) به تصویر می کشید. این داستان ها برگرفته از دیوان مولانا، گلستان و بوستان سعدی، کلیله و دمنه و… بود. گفتنی است با توجه به فرهنگ ایرانی و فضای داستان به شکل سنتی و نقالی، در مدت زمان بیش از ۳ سال کارگردانی شد، تا در سیزده قسمت ۶ دقیقه ای در ایام نوروز ۹۳ تماشایی شود.

به خدا تعظیم میکنم:

مستند به خدا تعظیم میکنم (ایده اصلی این برنامه برگرفته از کتاب “بابانظر” است . این کتاب بر اساس خاطرات شفاهی خانواده، دوستان و همرزمان شهید نظر نژاد عزیز تدوین و منتشر شده است.)

کتاب باز :

شبکه نسیم که بین مخاطبان با برنامه‌های مفرح و سرگرم‌کننده شناخته شده است حالا دست روی عنصر فرهنگی مهمی چون کتاب گذاشته و با برنامه «کتاب‌باز» می‌خواهد حس و حال خوب کتاب و کتابخوانی را با مخاطبانش به اشتراک بگذارد که به نوعی حرکتی مبتکرانه برای معرفی کتاب و میل به کتابخوانی در بین افراد است.

اطلاعات و آماراز تولیدات صدا و سیمای جمهوری اسلامی:

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) ، سازمان صدا‌و‌سیما طی 9 ماه سال ۱۴۰۰ در مجموع 3 هزار و 547 ساعت و 23 دقیقه درباره «کتاب و کتابخوانی» برنامه تولید و پخش کرده است. عملکرد سازمان صدا و سیما نشان می‌‌دهد، برنامه‌های کتاب‌محور با رویکرد توسعه کتاب و کتابخوانی، در سه نوع قالب پخش سراسری، شبکه استانی و بخش‌‌های خبری برای مخاطبان رادیو و تلویزیون تولید شده است.
عملکرد صدا و سیما در این حوزه نشان می‌دهد؛ در مجموع 1308 ساعت و 34 دقیقه برنامه رادیویی و 571 ساعت و 46 دقیقه برنامه‌ تلویزیونی از شبکه‌های سراسری سازمان صدا و سیما با موضوع کتابخوانی تولید شده است.
شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی استان‌ها در مجموع 969 ساعت و 47 دقیقه برنامه برای شنوندگان و 624 ساعت و 34 دقیقه برنامه برای مخاطبان سیما تولید کرده‌اند.
طی 9 ماه، بخش‌های خبری مختلف سازمان صدا و سیما با 35 ساعت و 15 دقیقه برای شنوندگان رادیو و با تولید 37 ساعت و 27 دقیقه برای بینندگان تلویزیون برنامه کتاب‌محور تولید و پخش کرده‌اند. رادیو فرهنگ، شکبه چهار سیما و شبکه استانی فارس، سهم بیشتری در تولید برنامه کتاب‌محور را به خود اختصاص داده‌اند.
(تاریخ خبر: ۲۵ بهمن ۱۴۰۰)

جشنواره ها :

جشنواره کتاب و رسانه:

جشنواره کتاب و رسانه نوزده دوره است که با مأموریت توجه بیشتر به کارکردهای رسانه در حوزه کتاب و نشر برگزار می‌شود. این جشنواره با بهره‌گیری از دانش و تجربه فعالان خبره دو حوزه رسانه و کتاب، تلاش دارد ظرفیت‌های رسانه‌ای در زمینه کتاب را شناسایی و فعال نماید. امسال پس از یک سال وقفه و عدم برگزار جشنواره در سال ۱۴۰۰ به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، بیستمین دوره جشنواره هم‌زمان با هفته کتاب و کتاب‌خوانی برگزار می‌شود.

جشنواره کتاب و رسانه به عنوان یکی از رویدادهای مهم فرهنگی کشور از این پس با تحولی جدی در رویکردهای خود سعی دارد به ایفای نقشی پررنگ‌تر و جدی‌تر از گذشته در استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای در زمینه کتاب و نشر بپردازد و از این مسیر، برای تبدیل کردن کتاب به مهم‌ترین شاخصه اقتصاد فرهنگی کشور و ارزشمندترین کالای فرهنگی خانواده‌های ایرانی تلاش نماید. این تحول، حول چهار رویکرد شکل خواهد گرفت.
• رویکرد اول: نگاه آینده‌نگر با هدف کشف و شناسایی زمینه‌های بالقوه تولید محتوای رسانه‌ای در حوزه نشر با ایجاد رویداد ایده‌پردازی تولید محتوای رسانه‌ای
• رویکرد دو: مردم‌محوری با هدف سنجش میزان موفقیت و تأثیرگذاری تولیدات رسانه‌ای بر اساس آراء مردمی
• رویکرد سوم: تعامل دوسویه با هدف حضور و استفاده فعالانه ذی نفعان صنعت نشر از رسانه‌ها با کارکردی ترویجی
• رویکرد چهارم: توجه به ظرفیت گونه‌های نوین رسانه‌ای با هدف نگاهی نو به بسترهای جدید ترویج کتاب