چشم انداز رقابتی در سود آورترین صنایع جهان – دکتر فاطمه ابهر
صنعت خودرو در ایران
تجزیه و تحلیل صنعت خودرو در ایران – رشد، روند، تأثیر کووید-19 و پیش بینی (2022 – 2027)
نویسنده : دکتر فاطمه ابهر
صنعت خودرو ایران
صنعت خودروسازی یکی از سودآورترین صنایع در جهان است. در ایران این صنعت علیرغم قدمت کمتر از ۱۰۰ سال، از نظر محبوبیت و میزان توجه مردم، با صنایعی چون نفت، پتروشیمی و فلزات اساسی برابری می‌کند.همچنین ایران یکی از صادرکنندگان خودرو در منطقه خاورمیانه است و خودروهای سمند و دنا از محصولات ایران خودرو و ساینا و کوئیک از محصولات سایپا، بیشترین صادرات را در سال‌های اخیر به خود اختصاص داده‌اند. در ادامه این مقاله به تحلیل صنعت خودرو، معرفی نمادهای بورسی گروه خودرو و خلاصه‌ای از آنچه خودرو در این سال‌ها پشت سر گذاشته است، می‌پردازیم.
تاریخچه صنعت خودرو در ایران
تاریخچه صنعت خودرو در ایران به حدود دهه ۳۰ شمسی باز می‌گردد و جعفر اخوان پیشرو این صنعت است. شرکت جیپ ایران در سال ۱۳۳۵ توسط اخوان تاسیس و در سال ۱۳۳۸ به بهره‌برداری رسید. جیپ شهناز و وانت سیمرغ اولین خودروهایی هستند که در ایران به تولید رسیدند. پس از آن در سال‌های ۱۳۴۱ شرکت ایران خودرو، ۱۳۴۲ زامیاد و ۱۳۴۴ سایپا تاسیس شدند.
این شرکت‌ها طی قراردهای متعددی که با خودروسازان خارجی عقد کردند، توانستند خودروهایی مانند پیکان، ژیان، شورولت، فورد، رنو و… را در خیابان‌های ایران جای دهند. دهه ۵۰ شمسی را می‌توان اوج تولید و واردات خودرو تا قبل از رخ دادن انقلاب اسلامی دانست.
دهم تیرماه در تقویم کشور به نام روز صنعت و معدن نام گذاری شده است.
صنعت خودرو ایران همانند سایر صنایع کشور، از ابتدا درگیر چالش‌ها و سختی‌هایی شد به گونه‌ای که روزهای آغازین فعالیت صنعت خودروسازی ایران با مونتاژ برخی مدل‌های خودرویی همچون خودروهای نظامی و شهری جیپ کلید خورد. البته لازم به ذکر است که خودرو جیپ در هیچ کشوری ارتباط مستقیمی با سیاست نداشته بلکه هر کشوری برای بقای خود در تجهیزات ارتش از آن بهره می‌گرفته است.
پس از مونتاژ خودروهای نظامی و جیپ، ایران به یکباره وارد چرخه تولید خودرو شد. به گونه‌ای که می‌توان از آن زمان به بعد را به چهار دهه مهم خودروی همچون پیش از انقلاب اسلامی، دهه ۶۰، دهه ۷۰ و دهه ۸۰ تقسیم کرد.
اولین خودرو تهران
برخلاف امروز که هر خودرویی با نام و مدلی خاص به بازار عرضه می‌شود، اما اولین خودرو وارد شده به ایران نه نام خاصی و نه مدل خاصی داشته است. بلکه به ساده‌ترین شکل ممکن یعنی کالسکه‌ای با بخار و آتش بود.
اولین اتومبیل تهران از جمله سواری‌های فورد کروکی کلاچی محسوب می‌شدند که با لاستیک‌های توپر شناخته می‌شدند که بیشتر شبیه به وانت‌های امروز بودند.
این ماشین‌ها که به ماشین لاری معروف بودند از زمان مظفرالدین شاه به بعد در ایران مرسوم شدند.
مطالعه موردی صنعت خودرو ایران و جایگاه آن در اقتصاد
صنعت خودرو ایران (از این پس به عنوان بازار مورد مطالعه نامیده می شود) بر اساس نوع خودرو (خودروهای سواری، خودروهای تجاری و موتورسیکلت) و بر اساس نوع سازنده (تجهیزات جانبی خودرو، موتور و سایر قطعات) تقسیم بندی می شود. این گزارش اندازه بازار و پیش‌بینی ارزش بازار (به میلیارد دلار) را برای تمام بخش‌های فوق ارائه می‌کند.
بررسی اجمالی بازار
ارزش بازار خودرو ایران در سال 2020 بالغ بر 26.43 میلیارد دلار بوده و پیش بینی می شود با ثبت CAGR حدود 9.57 درصد در دوره پیش بینی شده (2021 – 2026) تا سال 2026 به 45.56 میلیارد دلار برسد.
صنعت خودرو در ایران به دلیل همه گیری کووید-19 و تحریم های اعمال شده از سوی کشورهایی مانند آمریکا علیه ایران، شاهد کاهش رشد بود. با این حال، از آنجایی که دولت در کشور اقدامات لازم را برای تقویت تولیدات خودرو و قطعات در داخل انجام می دهد تا ضمن تامین تقاضای خودرو و کاهش هزینه واردات آن، بازار شاهد رشد ثابت و مستمر در دوره پیش بینی باشد.
علاوه بر این، خودروسازان بزرگ کشور نیز در حال افزایش تولید خود با قطعات و قطعات داخلی هستند. جدای از این عوامل، پروژه های در حال انجام و افزایش فعالیت های تجارت الکترونیک برای افزایش بیشتر تقاضا در بازار. علاوه بر این، بخش خودروسازی ایران نیز تا حدودی در تولید برخی قطعات خودکفا شده است که پس از آن شرکت‌های خارجی با اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی در سال 2018، عرضه کیت خودرو به ایران را متوقف کردند.
به غیر از دولت، OEM های محلی نیز با دانشگاه، موسسات تحقیقاتی برای ارتقای فناوری ساخت مرتبط با قطعات و اجزای خودرو قراردادها و انجمن هایی را امضا می کنند که انتظار می رود تقاضا در بازار در طول دوره پیش بینی افزایش یابد.
محدوده گزارش
این گزارش وضعیت ایران را پوشش می‌دهد و رشد بازار خودرو، رشد، روند بازار، پیشرفت، چالش‌ها، فرصت‌ها، مقررات دولتی، فناوری‌های در حال استفاده، پیش‌بینی رشد، شرکت‌های بزرگ، شرکت‌ها و پروژه‌های آینده و غیره را پیش‌بینی می‌کند. در بخش خودرو ایران دامنه گزارش تقسیم بندی بر اساس نوع خودرو و نوع سازنده را پوشش می دهد.
بر اساس نوع خودرو، بازار به خودروهای سواری، خودروهای تجاری و موتورسیکلت تقسیم می شود. بر اساس نوع سازنده، بازار به قطعات جانبی خودرو، موتور و سایر قطعات تقسیم می شود. برای هر بخش، اندازه و پیش‌بینی بازار بر اساس ارزش (میلیارد دلار) انجام شده است.
روندهای کلیدی بازار
پیش بینی می شود فروش خودروهای سواری بر صنعت خودروسازی ایران پیشه گیرد.
ایران یکی از بزرگترین بازارهای خودرو در خاورمیانه به دلیل رشد تولید داخلی قطعات خودرو و افزایش تقاضای مصرف کننده است. با این حال، تاثیر تحریم ها و تلاطم های ژئوپلیتیکی بر بازار اجتناب ناپذیر است. تحریم های بین المللی تاثیر شگرفی بر توسعه صنعتی بسیاری از صنایع کشور داشته است. ایران که بزرگترین بازار خودرو در خاورمیانه با بازاری نزدیک به یک سوم بازار خودرو آلمان است، با اعمال تحریم ها شاهد افت صنعت خودروسازی بوده است.
علیرغم محدودیت های سختگیرانه و هنجارهای فاصله گذاری اجتماعی در سناریوی جهانی و جغرافیای سیاسی نگران کننده در اطراف کشور، ایران اعداد خوبی در فروش و تولید خودرو نشان داد. برای مثال،
تولید خودروهای سواری در ایران در سال 2020 با رشد 7 درصدی نسبت به سال قبل 826 هزار و 210 دستگاه به ثبت رسید. فروش تمام سال خودروهای سواری در سال 2020 با افزایش 8.7 درصدی فروش نسبت به سال 2019، به 816497 دستگاه رسیده است.
علاوه بر این، با افزایش تقاضا برای خودروهای سواری در کشور، شرکت های اصلی OEM در حال برنامه ریزی برای عرضه جدیدترین مدل ها هستند. برای مثال،
ایران خودرو در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ اعلام کرد که قرار است طی ۳ سال آینده ۹ دستگاه خودروی جدید وارد کشور شود. این شرکت اعلام کرد رانا پلاس، سورن پلاس، سمند بهینه، اتوماتیک دانا پلاس و پژو پانوراما پنج مدلی هستند که در سال‌های آینده توسعه خواهند یافت، در حالی که K132s، کراس اوور K125s، هاچ بک K121s و همچنین دنا هیبریدی نیز توسعه خواهند یافت. تا ژانویه 2023 راه اندازی شود.
آخرین تحولات برای تشویق موتورسازان در صنعت خودرو ایران
موتور و اجزای موتور خودرو ایران در چند سال گذشته با رشد سریع جمعیت و نیاز به وسایل نقلیه افزایش چشمگیری داشته است. ایران در برنامه بزرگ اقتصادی 2025 خود با هدف کسب رتبه پنجم در آسیا و یازدهم جهان به صنعت خودرو شماره یک منطقه خاورمیانه تبدیل شده است.
عوامل اولیه موثر در افزایش فعالیت تولید در قطعات و قطعات خودرو، برنامه های حمایتی دولت از بخش خودرو، افزایش نیروی کار ماهر و تحصیل کرده و پتانسیل عظیم برای سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
دو خودروساز بزرگ ایران IKCO ، و سایپا با هم توانایی‌های داخلی خود را با تجربه خود در ساخت موتورهای OEM بین‌المللی توسعه دادند. هر دو شرکت با هم حدود یک میلیون موتور را تنها در سال 2018 برای وسایل نقلیه مختلف خود تولید کرده اند.
با توجه به ایجاد موتورهای داخلی برای پاسخگویی به تقاضای رو به رشد خودرو در کشور، و پذیرش خودروهای برقی هنوز در مراحل اولیه است، انتظار می‌رود بازار در طول دوره پیش‌بینی رشد مثبتی داشته باشد. برای مثال، رنو در سال 2017 با سرمایه گذاری مشترک با پرتو نگین ناصح (هلدینگ نگین) و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) یک کارخانه تولید موتور داخلی در ایران راه اندازی کرد.
بنابراین، با توجه به موارد فوق، پیش‌بینی می‌شود بخش موتوری صنعت خودرو ایران در دوره پیش‌بینی رشد مثبتی را شاهد باشد.
چشم انداز رقابتی
صنعت خودروی ایران بازار نسبتاً تلفیقی است. شرکت های بزرگ داخلی زیادی در کشور وجود دارند که از جمله آنها می توان به IKCO، سایپا، پارس خودرو، کرمان و بهمن اشاره کرد که انواع مدل های مختلف (مانند سمند، تیبا، دنا و …) را تولید می کنند. IKCO و سایپا بزرگترین تولیدکنندگان خودرو هستند. بسیاری از بازیگران در حال برنامه ریزی برای افزایش تولید در سال های آینده هستند. برای مثال،
در ژوئن 2020، برای تقویت تولید داخلی، IKCO) ) ، 175 پروژه را برای تقویت داخلی سازی قطعات خودرو و کاهش 246 میلیون یورویی هزینه های واردات راه اندازی کرد.
در ژانویه 2020، دولت ایران اعلام کرد که یک کارخانه تولید کامیون های سنگین راه اندازی کرده است. فاز اول کارخانه تولید کامیون های چاپار (کریر) که در مشگین شهر شمال غرب ایران آغاز به کار کرد. این کارخانه روزانه 50 کامیون را با تولید کامل تولید خواهد کرد.
سازه گستر سایپا در مهرماه ۱۳۹۸ قراردادی به ارزش ۱۸۰ میلیارد ریال (۱.۶ میلیون دلار) با شرکت دانش بنیان داخلی پارس ایرانیان سامان برای تولید داخلی لامپ خودرو امضا کرد.
شرکت های اصلی
- شرکت ایران خودرو
- پارس خودرو
- رنو پارس
- گروه فولکس واگن
- شرکت سایپا
پیشرفت های اخیر
وزارت حمل و نقل و شهرسازی ایران در دی ماه 1390 با همکاری شرکت داخلی تامین قطعات خودرو (ساپکو) برنامه نوسازی ناوگان خودروهای سواری درون شهری کشور را آغاز کرده است. در این راستا 800 میلیون ریال (حدود 19 هزار تومان) تسهیلات بانکی با نرخ سود 4 درصد در اختیار دارندگان خودروهای قدیمی برای خرید خودروهای جدید قرار می‌گیرد.
در آگوست 2021، خودروساز بزرگ ایران سایپا اعلام کرد که قصد دارد با معرفی مدل‌های کاملاً جدید در خط تولید خود، تولید خود را تا مارس 2022 به میزان 12 درصد افزایش دهد. این شرکت همچنین اعلام کرد که قصد دارد تا پایان سال 2021 50 هزار دستگاه شاهین، 15 هزار آریا، 20 هزار اطلس، 147 هزار کوییک، 100 هزار تیبا و 79 هزار دستگاه ساینا تولید کند.
سایپا و گروه مپنا در بهمن ماه ۱۳۹۹ تفاهم نامه ای را برای توسعه و تولید خودروی برقی امضا کردند. این دو شرکت قصد داشتند در زمینه طراحی، نمونه سازی، آزمایش، تجاری سازی و تولید خودروهای الکتریکی جدید با یکدیگر همکاری کنند.
ساپکو در بهمن ماه 1399 به عنوان بخشی از تلاش خود برای کاهش اتکا به منابع خارجی، 80 قرارداد با دو خودروساز غول پیکر داخلی ایران خودرو و سایپا امضا کرده است. این توافقنامه ها بر تولید یک سیستم کنترل پایداری الکترونیکی، یک چرخ هیدرولیک برای مدل پژو 206 شرکت IKCO و گاز مبرد مورد استفاده در سیستم های چیلر وسایل نقلیه متمرکز است.
منبع :
Mordor Intelligence Private Li
