نوروز نامه – داوود سلیانچی

نوروز نامه

نویسنده : داوود سلیانچی

جشن ها و فستیوال های فرهنگی برای مردم در سراسر جهان رایج است. این رویدادها , شیوه‌های مختلف تاریخی و فرهنگی را جشن می‌گیرند و برخی از عملکردهای مهم اجتماعی را به اشتراک می‌گذارند . اغلب تعطیلاتی مانند اینها خانواده‌ها و جوامع را گرد هم می‌آورد و نسل های جدید را به مواد غذایی سنتی , رقص , موسیقی و صنایع دستی معرفی می‌کند .

جشن های ویژه در برنامه های درسی گنجانده شده اند تا دانش آموزان را با فرهنگ های مختلف آشنا کند و فرهنگ ها یادگیری در مورد جشن های چند فرهنگی به هم دانش آموزان و هم معلمان اجازه می‌دهد تا جنبه‌های یگانگی فرهنگی را در حالی که بخشی از یک خانواده جهانی هستند ، شناسایی کنند . در جهان به طور فزاینده جهانی شده ، تعامل با زیبایی جشن‌های فرهنگی ، یک تجربه انسانی است که قدردانی از تنوع را تشویق می‌کند . در این روح است که نوروز را جشن می‌گیرند .

آشنایی با نوروز

نوروز تلفظ (no-rooz) ترکیبی از دو کلمه فارسی است. کلمه اول “اکنون” به معنای جدید و کلمه دوم «روز» به معنای روز است. آنها با هم به معنای “روز جدید” هستند. نوروز نام جشن هایی است که در آن برگزار می شود.

سال نو برای بسیاری از جوامع ایرانی و آسیای مرکزی. آغاز دقیق سال نو زمانی اتفاق می افتد که فصل از زمستان به بهار در اعتدال بهاری تغییر می کند که معمولاً در 20 یا 21 مارس هر سال اتفاق می افتد.

کلمه نوروز در زبان انگلیسی می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد , از جمله : Noroz , Norouz ,   و Norooz . به معنای روز نو است . املا و تلفظ آن ممکن است بسته به کشور متفاوت باشد.

جشن های نوروزی نشان دهنده نو شدن زمین است که با آمدن بهار اتفاق می افتد. فعالیت هایی که جشن فرا رسیدن نوروز شباهت های زیادی با دیگر جشنواره های بهاری مانند عید پاک دارد که توسط آن جشن گرفته می شود مسیحیان و عید مصری به نام شام النسیم که قدمت آن به زمان فراعنه می رسد.

آغازهای تاریخی

نوروز جشنی است که از هزاران سال پیش برگزار می شود. این یک تعطیلات سکولار است که مردم از چندین مذاهب مختلف از آن لذت می برند و به همین ترتیب می تواند از دریچه دین تعابیر بیشتری به خود بگیرد. نوروز است تا حدی ریشه در سنت دینی زرتشتی دارد . در میان ایده های دیگر، دین زرتشتی بر مفاهیم گسترده ای مانند کار متناظر خیر و شر در جهان و ارتباط انسان با طبیعت اعمال زرتشتی در بیشتر تاریخ ایران باستان غالب بوده است (به مرکزیت ایران کنونی). امروزه تعداد کمی از جوامع زرتشتی در سراسر جهان وجود دارد که بزرگترین آنهاست در جنوب ایران و هند هستند.

 

ریشه های فرهنگی ایرانی

مردم در سراسر جهان نوروز را جشن می گیرند، اما این نوروز در منطقه جغرافیایی به نام پارس در میانه آسیای شرقی و مرکزی. سرچشمه گرفته است . فرهنگ متمایز مبتنی بر زبان، غذا، موسیقی و فعالیت های اوقات فراغت که توسعه یافته است در میان بسیاری از مردم و اقوام ساکن در این منطقه به فارس معروف است. نوروز جشن در میان جوامع برخاسته از این مناطق فرهنگی تحت تأثیر پارسی رایج شد. در حالی که فیزیکی منطقه ای به نام فارس دیگر وجود ندارد، سنت های نوروزی در میان مردم افغانستان، ایران، تاجیکستان، ازبکستان، آذربایجان، هند، پاکستان، ترکیه، کانادا و ایالات متحده آمریکا و عراق قوی است. نوروز تعطیلی است که توسط مردمی از اقوام مختلف و پیشینه های مذهبی جشن گرفته می شود. با این حال ، برای جامعه پارسی اما نوروز بسیار خاص است و به عنوان سال نو معنوی آنها شناخته می شود.

فارس است یا ایران؟

اغلب واژه‌های «پرشیا» و «ایران» به جای هم استفاده می‌شوند، اما معنی‌های متفاوتی دارند. کلمه پرشیا از کلمه یونانی پارس گرفته شده است که برای توصیف سرزمین هایی به کار می رفت که از دره سند هند و پاکستان امروزی تا رودخانه نیل در مصر امروزی امتداد یافته بود. یونانیان باستان مردمی را که می زیستند پرشیا می نامیدند.

در این مناطق “فارس” ، کلمه “ایران” از آریایی گرفته شده است که یک برچسب قومی بود که به مردمان باستان داده می شد که از ناحیه دره سند به سمت آسیای مرکزی مهاجرت کردند. در سال ۱۹۳۵ ، ایالت فارس نام خود را به ایران تغییر داد . بنابراین ، ایران برای توصیف کشور معاصر و مردمش به کار می‌رود ، در حالی که فارس به فرهنگ وسیع‌تر ، بسیاری از گروه‌های قومی و تاریخی باستانی اشاره دارد که برخی می‌گویند به ۳۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد . فارسی نام زبانی است که توسط ایرانی‌ها گفته می‌شود.

 

 

آداب و سنن

نوروز زمانی است که خانواده و دوستان گرد هم می آیند و پایان یک سال و آغاز سال دیگر را جشن می گیرند. کودکان چهارده روز از مدرسه مرخصی دارند و بیشتر بزرگسالان در ایام نوروز کار نمی کنند. در طول تعطیلات، دوستان و خانواده برای صرف غذا و گفتگو در خانه های یکدیگر جمع می شوند. آماده شدن برای نوروز از چند هفته قبل از سال نو با نظافت سنتی بهاری خانه آغاز می شود. در این بار نیز مرسوم است که لباس جدید برای خانواده و مبلمان جدید برای خانه خریداری کنید.

فروهرها و خانه تکانی

ماه فروردین به فروهرها یا فروشی ها تعلق دارد و جشن نوروز نیز نمادی از بیداری طبیعت از خواب زمستانی است که به رستاخیز و حیات منتهی می شود. فروهر یکی از نیروهای غیر مادی در وجود انسان است؛ نوعی همزاد آدمیان که پیش از آفرینش مادی انسان ها در جهان معنوی به وجود می آید و پس از مرگ آدمیان دوباره به جایگاه نخستین خویش باز می گردد. فروهر نیرویی است که با مرگ تن از بین نمی رود و فروهرها سالی یک بار برای دیدار از بازماندگان خود به زمین باز می گردند و در صورتی که خانه را پاکیزه و درخشنده ببینند، وجودشان برای ساکنین خانه خیر و برکت به همراه خواهد داشت؛ اما اگر فرورهرها خانه را آشفته و کثیف ببینند، برکت نخواسته و آن را رها می کنند. حضور فروهرها از طلیعه فروردین و نوروز آغاز می شود و تا دهم فروردین و به روایتی تا نوزدهم آن ادامه می یابد. در گذشته مراسم آتش افروزی بر بالای بام ها انجام می شد تا راه خانه ها را به فروهرها نشان دهند. سنت خانه تکانی هنوز هم پابرجاست و ایرانیان از اواسط اسفند ماه می کوشند تا خانه های خود را تمیز و پاکیزه کنند. آن ها با این کار نمادین نه تنها گرد و غبار را از خانه های خود می روبند، بلکه قصد دارند آلودگی های روح و جان را نیز پالایش کرده و با روح و جانی پاکیزه به استقبال بهار بروند.

یکی از مظاهر جشن نوروز، هیجان، آشفتگی و درهم ریختگی است که باستانیان ریشه نا آرامی را در آرامش و اساس پریشانی را در سامان یافتگی می‌دانستند خانه تکانی ازجمله آئین‌های نوروزی است که نشان از درهم ریختگی و هیجان وسپس نظم و نظافت دارد . براساس این آئین، ایرانیان باستان، با آمدن بهار، تمام خانه خود را برای نظافت زیرورو کرده وحتی گاهی خانه‌ها را رنگ آمیزی می‌کردند و یا دست کم همان اتاقی که هفت سین را درآن می‌چیدند ، سفید می‌کردن

مردمان آن روزگار، اثاثیه کهنه را به دورمی ریختند و اسبابی نو جایگزین اش می‌نمودند. شکستن کوزه را که جایگاه آلودگی‌ها و اندوه‌های یک ساله بود واجب می دانستند.

ظرف‌های مسین را به رویگران می‌سپردند، نقره‌ها را جلا می‌دادند، گوشه و کنار خانه را از گرد و غبار پاک می‌کردند، فرش و گلیم‌ها را از تیرگی های یک ساله می‌زدودند. این آئین همچنان درمیان ایرانیان مرسوم است و همه ساله از سوی مردم اجرا می شود.

 

چهارشنبه سوری: سنت های آتش پریدن

در ایران باستان جشن‌های فراوانی مانند «عید نوروز» و »شب یلدا» وجود داشته است. یکی از این جشن‌ها هم چهارشنبه‌سوری نام دارد. مراسم چهارشنبه‌سوری در غروب شب قبل از آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود. تاریخچه‌ی چهارشنبه‌سوری به سال‌های بسیار دور برمی‌گردد. این جشن خود آمیزه‌ای از چند رسم کوچک و بزرگ است. سنت اصلی در آداب و رسوم چهارشنبه‌سوری برپایی آتش و خواندن شعر «زردی من از تو، سرخی تو از من» هنگام پریدن از روی آن بوده است.

قدیمی‌ترین اشاره به چهارشنبه‌سوری را می‌توان در کتاب «تاریخ بخارا» نوشته‌ی ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی (۲۸۶ تا ۳۵۸ هجری قمری) پیدا کرد. آنجا که می‌نویسد: … و چون امیر منصور بن نوح به مُلک بنشست، اندر ماه شوال سال سیصد و پنجاه، به جوی مولیان، فرمود تا آن سرای را دیگر بار عمارت کردند و هر چه هلاک و ضایع شده بود بهتر از آن به حاصل کردند. آن‌گاه امیر به سرای بنشست و هنوز سال تمام نشده بود که چون «شب سوری» چنان که «عادت قدیم» است، آتشی عظیم افروختند. پاره‌ای از آن بجست و سقف سرای در گرفت و دیگر باره جمله سرای بسوخت.

 

در شاهنامه هم اشاره‌هایی به این جشن شده است که از قدمت آن خبر می‌دهد. از داستان رزم بهرام چوبینه با «پرموده» پسر ساوه‌شاه اطلاعاتی می‌شود به دست آورد.

در شب چهارشنبه آخر سال قدیم چهارشنبه سوری به زبان فارسی جشن گرفته می شود. در طول شب از مردم چهارشنبه سوری به طور سنتی جمع می شوند و آتش های کوچکی را در خیابان ها روشن می کنند و از روی شعله های آتش می پرند.

فریاد زد: زردیه من از تو، سرخی به از من به فارسی، یعنی رنگ پریدگی مریض من مال تو و سرخی تو باشد.

مراسم دیگری مانند کوزه شکنی، فال گوش نشینی، آش نذری پختن، آب پاشی، بخت گشایی دختران، دفع چشم زخم ها، کندر و خوشبو، قاشق زنی، فال گرفتن نیز از دیگر آیین‌های جذابی است که در گذشته چاشنی سور و شادی مردم در چهارشنبه آخر سال بوده است.

فال گوش ایستادن

در این مراسم که در آن دختران جوان نیت می‌کنند، پشت دیواری می‌ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می‌دهند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند.

قاشق‌زنی

در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می‌کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می‌روند.صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و به کاسه‌های آن‌ها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می‌ریزد.

شال اندازی

آیین شال‌اندازی نیز از رسم‌های فراموش‌شده به شمار می‌رود؛ هرچند که هنوز هم در برخی نقاط ایران نظیر همدان و زنجان همچنان حفظ شده است.

خوردن آجیل مشکل‌گشا

در گذشته رسم بر این بود که اقوام و آشنایان دور هم جمع می‌شدند و آخرین دانه‌های نباتی که از ذخیره زمستان باقی‌مانده بود نظیر تخمه کدو، تخمه هندوانه، پسته، فندق، گندم و شاهدانه، بادام و تخمه خربزه را روی آتش بو می‌دادند و پس از تبرک با نمک می‌خوردند.

آب پاشی و آب بازی

در برخی مناطق روستایی ایران، مردم برای رفع آفت و بلا در غروب آخرین سه‌شنبه سال بدون اینکه با دیگران صحبت کنند، جام یا کوزه خود را برمی‌داشتند و به‌طرف رودخانه، نهر یا چشمه می‌رفتند. پس از پرکردن کوزه با آب، به خانه برمی‌گشتند و آب را روی در و دیوار وسایل خانه می‌پاشیدند.

بخت گشایی

در گذشته دختران دم بخت در چهارشنبه سوری، مراسم خاص خود را داشتند. در یکی از این رسم‌ها، از یک عطاری که رو به قبله بود، مقداری نبات و هفت عدد گردو می‌خریدند و راهی کوزه‌گری می‌شدند تا سوار چرخ کوزه‌گری شوند و آن را هفت بار بچرخانند. آن‌ها با خواندن شعرهای خاصی، در هر دور یک گردو می‌شکستند تا بخت‌شان باز شود. در نهایت، به کوزه‌گر پول و نبات می‌دادند و به خانه برمی‌گشتند.

فال گرفتن با بولونی

فال گرفتن با بولونی یکی از شیرین‌ترین آداب قدیمی چهارشنبه سوری محسوب می‌شود که بیشتر جنبه بازی و تفریح داشته است. بولونی، کوزه دهان گشاد کوچکی بود که برای نگهداری ترشی، مربا، ادویه و غیره به کار می‌رفت. زنان و دختران جوان دور هم جمع می‌شدند و هر کسی چیزی را در این کوزه می‌انداخت. علاوه بر این، اشعاری را نیز روی کاغذ می‌نوشتند و درون کوزه می‌ریختند. سپس یکی از آن‌ها ابتدا کاغذی را از بولونی درمی‌آورد و شعر روی آن را می‌خواند و بعد یکی از اشیای درون بولونی را بیرون می‌کشید. شعری که خوانده می‌شد، به صاحب آن شیء تعلق داشت و وصف حال و فال او بود.

سبزکردن سبزه

ایرانیان باستان، از چند روز به عید مانده سبزه سبز می‌کردند. آنان دانه‌های گندم ، جو ، برنج ، لوبیا ، عدس ، ارزن ، نخود ، کنجد ، باقلا ، کاجیله ، ذرت ، و ماش را به شماره هفت- نماد هفت امشاسپند؟! – یا دوازده شماره مقدس برج‌ها ؟! در ستون‌هایی از خشت خام سبز کرده و بالیدن هریک از این دانه‌ها را به فال نیک می‌گرفتند و بر آن بودند که آن دانه در سال نو موجب برکت و باروری خواهد بود.

خانواده‌ها بطور معمول سه قاب از گندم و جو و ارزن به نماد هومت (= اندیشه نیک) ، هوخت (= گفتار نیک) و هوورشت (کردار نیک) سبز می‌کردند و فروهر نیاکان را موجب بالندگی و رشد آنها می‌دانستند.

مراسم بازگشت مردگان

ایرانیان باستان عقیده داشتند، با آمدن نوروز، فروهرها (ریشه کلمه فروردین) یا رواح درگذشتگان به دنیا بازمی گردند و اگرخانه را تمیز و بستگان را شاد ببینند خوشحال شده و برای بازماندگان خود دعا می‌فرستند. از این رو چند روز به نوروز مانده در خانه مشک و عنبر می‌سوزاندند وشمع و چراغ می‌افروختند.

همچنین خانم‌ها بهترین غذا را می‌پختند و بر گور درگذشتگان خود می‌پاشیدند و یک روز پیش از نوروز را که همان عرفه یا علفه و یا به قولی بی‌بی‌حور می نامیدند، به خانه‌ای که در طول سال درگذشته‌ای داشت به پرسه می‌رفتند و دعا می‌فرستادند ومی گفتند که برای مرده عید گرفته اند. بخشی از این رسم همچنان در میان ایرانیان مرسوم است، بطورئیکه درآخرین شب جمعه سال، با گلهای بهاری از جمله سنبل به دیدار اهل قبور و درگذشتگان خود می روند و برای درگذشتگان خود طلب مغفرت می‌کنند.

صلح و آشتی:

از آداب و سنن دیگر عید نوروز صلح و آشتی دادن است که میان ایرانیان رسم است، دل های کینه ورز را به هم نزدیک می کردند و صلح می دادند و این از پیام های بسیار ارزشمند قرآن است که بین مومنین صلح ایجاد کنید تا روابط اصلاح شود.

نو پوشی، تمیز پوشی، مصافحه:

از دیگر آداب در عید نوروز نو پوشی و تمیز پوشی است که از ارزش های بزرگ اسلام هم محسوب می شود ، همچنین مصاحفه و دست دادن از آداب دیگر عید است و در روایات آمده تا دستان مومنین در دست یک دیگر است همچون برگ پاییز گناهانشان می ریزد.

چراغانی نوروزی

چراغانی نوروزی از دیگر سنت‌های قدیمی ایرانیان باستان است. درآن روزگار، اقوام آریایی به هنگام فرا رسیدن نوروز بر در و بام خانه ها و بلندی دژها مشعل روشن کرده ،آتش افروخته و یا آنکه چراغی روشن بر در خانه‌ها آویزان می‌کردند.

حاجی فیروز

آمدن حاجی فیروز یا آتش افروز درروزهای پایانی سال وهمزمان با آغازسال نوشمسی از بازمانده‌های آئین ایرانیان باستان است که نشان از درهم ریختگی نوروز دارد. دراین ایام افرادی با صورت‌های سیاه برای تمثیل درکوچه و بازار به آمد و رفت می‌پرداختند. و بدین گونه فاصله میان مرگ و زندگی و هست و نیست را درهم می‌ریختند و قانون و نظم یک ساله را محو می‌کردند.

میرنوروزی

علاوه برآئین ظهور حاجی فیروز درخیابان‌های شهر رسم میر نوروزی نیز در گذشته‌های دور مرسوم بوده است. میرنوروزی (جابه جا شدن ارباب و بنده) طبق این رسم، به قصد تفریح ، کسی را از طبقه‌های پایین برای چند روزیا چند ساعت به سلطانی برمی گزیدند وسلطان موقت، طبق قواعدی، اگر فرمان‌های بیجا صادر می‌کرد، ازمقام امیری برکنار می‌شد.

حافظ نیز دریکی از غزلیاتش به حکومت ناپایدار میر نوروزی گوشه ی چشمی دارد: سخن در پرده می‌گویم، چو گل از غنچه بیرون آی که بیش از چند روزی نیست حکم میر نوروزی.

شیرینی‌های نوروزی

در بسیاری از نقاط ایران با فرارسیدن نوروز نان و شیرینی پیش از نوروز می پختند و در شب عید در سفره‌ها می‌گذاردند، آنان این کار را برای خوشامدگویی از ارواح نیاکان انجام می‌دادند.

چیدن سفره هفت سین:

سفره هفت سین: میز هفت سین

مهمترین فعالیت در جشن نوروز، سفره هفت سین است. هفت کلمه فارسی است عدد هفت و دیده شده کلمه ی سین در فارسی است. جدول هفت گانه در لغت به معنای جدول هفت چیز است.

که با حرف سین شروع می شود. ایجاد سفره هفت سین یک فعالیت خانوادگی است که با گسترش یک خانواده خاص آغاز می شود پارچه روی میز سپس جدول با هفت مورد سین تنظیم می شود. در اینجا برخی از موارد و نماد آنها آمده است:

سماق (ادویه توت له شده): برای طلوع آفتاب و چاشنی زندگی

سنجد (میوه خشک شیرین درخت نیلوفر): برای عشق و محبت

سرکه (سرکه): برای صبر و سن

سیب (سیب): برای سلامتی و زیبایی

آقا (سیر): برای سلامتی

سامانو (پودینگ گندم): برای باروری و شیرینی زندگی

سبزه (علف گندم جوانه زده): برای تولد دوباره و تجدید طبیعت

علاوه بر این اقلام سین اقلام نمادین دیگری نیز وجود دارد که بسته به سنت روی سفره هفت سین می رود.

از هر خانواده مرسوم است که یک آینه روی میز قرار می دهند تا نمادی از انعکاس سال گذشته باشد، یک پرتقال در یک کاسه آب برای نماد زمین، یک کاسه ماهی قرمز واقعی برای نماد زندگی جدید، تخم مرغ های رنگی برای نشان دادن باروری، سکه هایی برای رفاه در سال نو، گل های مخصوص به نام سنبل به عنوان نماد بهار و شمع برای تابش نور. و شادی هر خانواده اقلام خاص دیگری را روی سفره می‌گذارد، مثلاً قرآن، کتاب مقدس اسلام یا شاهنامه، داستان حماسی ایرانی از شاهان و شاهزادگان رنگارنگ که در حدود سال 1000 میلادی نوشته شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اما غیر از این گیاهان و میوه های سفره نشین، خوان نوروزی اجزای دیگری هم داشته است: در این میان « تخم مرغ» نماد زایش و آفرینش است و نشانه ای از نطفه و نژاد. «آینه» نماد روشنایی است و حتماً باید در بالای سفره جای بگیرد. «آب و ماهی» نشانه برکت در زندگی هستند. ماهی به عنوان نشانه اسفند ماه بر سفره گذاشته می شود.

یکی دیگر از آیتم های مهمی که باید در سفره هفت سین قرار داد، کتاب شعر شاعر معروف شمس الدین حافظ است. حافظ در قرن چهاردهم میلادی در سرزمین‌های ایرانی می‌زیست و مجلدات بسیاری از منظوم و روایات منثور می‌نوشت. بسیاری از پارسی‌ها حافظ را شاعر ملی خود می‌دانند و جایگاه تاریخی او مشابه اهمیت آن شکسپیر در دنیای انگلیسی زبان است .

 

سفر کردن:

سفر کردن از آداب دیگر عید نوروز  و از لازمه های زندگی بشر می‌باشد و همواره هجرت ها در طول تاریخ تمدن ساز و تمدن پرور بوده است و سفر ها در ایام عید با هدف صله رحم، تفریح و یا زیارت انجام می شود که بسیار نیکو است.

 

غذاهای ویژه نوروز

در نوروز ، درست مانند سایر جشن‌های فرهنگی ، غذاهای ویژه زیادی تهیه می‌شود،  بسته به کشوری که در آن قرار دارد . یکی از این غذاها آش رسته یا آش رشته است که معمولا در روز اول نوروز سرو می شود. این سوپ است خاص زیرا گره های رشته فرنگی نماد بسیاری از امکانات در زندگی فرد است و تصور می شود که گره گشایی رشته فرنگی شانس خوبی به همراه خواهد داشت. یکی دیگر از غذاهای نوروزی سبزی پولو ماهی نام دارد (ماهی که با برنج مخصوصو مخلوط با گیاهان سبز سرو می شود). برنج با بسیاری از گیاهان سبز و ادویه ها درست می شود که نشان دهنده سبزی آن است.

 

تحویل: لحظه دقیق سال نو

یا مقلب القلوب و الابصار ٭ یا مدبراللیل و النهار ٭

 یا محول الحول و الاحوال ٭ حول حالنا الی احسن الحال

 

یکی از آداب عید نوروز، جمع شدن تمام افراد خانواده بر سر سفره عید در لحظه تحویل سال نو موقع تحویل سال نو همه اهل خانه با لباس نو بر سر سفره می نشینند، مادر اسپند دود می کنند، یکی از بچه ها شمع روشن می کند، پدر قرآن می خواند و … هر کدام از این آداب و رسوم عید، فلسفه خاص خود را دارد؛ مادر اسپند دود می کند برای دوری از چشم زخم حسود، با روشن کردن شمع، بر روشنایی خانه و زندگی تاکید می شود و از خانواده بزرگ افراد خانواده می خواهند تا در سال نو، خانه آنها را با شمع وجود پدر و مادر نورانی کند؛ قرآن خوانده می شود تا در آغاز سال نو دل ها به سوی خداوند بزرگ سوق داده شود و از صاحب قرآن خواسته شود که در این سال جدید نیز یار و مددکار اهل خانه باشد، حضور ثابت و گسترده قرآن نه تنها در سفر عید بلکه در تمام آداب اجتماعی نوروز نشان از مردم ایران زمین توجه به قرآن دارد و قرائت قرآن و بوسیدن آن در ساعات تحویل سال از جمله آداب سال تحویل است.

دعای تحویل سال نو یکی دیگر  از آداب عید نوروز

مجلسی در کتاب زادالمعاد در خصوص دعای سال نو روایت می کند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید:« یا مقلب القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال».  علامه مجلسی(ره) همچنین خواندن این دعا را در نوروز مناسب دانسته است:

«اللهم هذه سنه جدیده و انت ملک قدیم اسإلک خیرها و خیرمافیها و اعوذبک من شرها و شرمافیها و استلفیک موونتها و شغلها یا ذالجلال و الاکرام. ؛ بارالها! این سال جدید است و تو خدایی ازلی و قدیم هستی. خیر این سال و خیر آنچه را در این سال پیش می آید، از تو خواستارم و از شر این سال و شرآنچه در این سال پیش خواهد آمد، به تو پناه می برم…»

زیارت اهل قبور

یکی دیگر از آداب عید نوروز،رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهای سال نو و نیز برگزاری مراسم تحویل سال در کنار قبور شهدإ از دیگر آداب دینی نوروز است.تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزاری مراسم تحویل سال نو در آن مکانها نیز از جمله آداب نوروز می باشد.

نماز عید

شیخ طوسی(ره) فرموده است: نماز ظهر و عصر روز نوروز را که خواندی چهار رکعت نماز با دو سلام (دو رکعت دو رکعت) می خوانی رکعت اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» رکعت دوم پس از حمد ده بار سوره «کافرون» رکعت سوم پس از حمد ده بار سوره «توحید» رکعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس» و «فلق» (معوذتین). و در پایان نماز سجده شکر بجاآور و در آن دعاکن تا خداوند گناهان ۵۰ ساله ات را ببخشد.

دید و بازدید و دادن عیدی

ایام عید فرصت مناسبی برای صله رحم و رسیدگی به وضع خویشان و بستگان است که این نیز یکی از نشانه های اخلاق و سنن مرضیه اسلامی و انسانی است. از همان روز اول نوروز، دید و بازدیدها آغاز می شود. در همه خانواده ها رسم بر آن است که افراد خانواده ابتدا به دیدن بزرگترهای فامیل می روند و عید را به آنها تبریک می گویند. سپس به خانه بر می گردند و منتظر می مانند تا بزرگترها به آنها سر بزنند. در این دید و بازدیدها عیدی هم داده می شود.علاوه بر دیدوبازدید از بستگان، دوستان، همسایگان و بزرگان فامیل، با جمعی از مصیبت دیدگان در سال گذشته نیز دیدار می شود. که در فرهنگ اسلامی آمده که اگر کسی مومنی را زیارت کند،گویا خدا را در عرش زیارت کرده و کسی که در راه دیدن مومن به مشکلی برخورد کند خدا هفتاد مشکل از او را برطرف می کند. دید و بازدیدها تا روز سیزده بدر، (سیزدهمین روز سال نو)، ادامه داد.

هدیه دادن به دیگران در عید نوروز:

یکی از آداب دیگری که همواره در عید نوروز وجود داشته، هدیه دادن است که به بسیار سنت شایسته‌ایی است. دادن سکه به عنوان عیدی نیز در این دوره رسم بود چرا که اعتقاد داشتند برکت و روزی را زیاد خواهد کرد. شاید به جرات بتوان گفت نوروز تنها جشنی است که در دوره پس از اسلام جایگاه خودش را در ایران حفظ کرد. دلیل ثبات و پایداری این جشن بزرگ در فرهنگ ایران و پیوند عمیق آن با آیین‌های این کشور و تاریخ این ملت و حافظه فرهنگی ایرانیان است.

روز پایانی نوروز:

سیزده بیدار

سفره هفت سین بعد از شروع نوروز سیزده روز در خانه خانواده می ماند. روز سیزدهم سیزده بیدار نامیده می شود که در لغت به معنای خلاص شدن از سیزدهم است ، یشتر در اوستا به عنوان ایزد باران نام برده شده است . عقیده ایرانیان برای اینکه ایزد باران در سال جدید پیروز شود و دیو خشکسالی را نابود کند باید مردم به نیایش روز تیر رفته و دعا کنند و از خداوند بخواهند باران ببارد. مردم در این روز که به ایزد باران تعلق دارد به دشت و صحرا و کنار جویبار می‌رفتند و شادی می‌کردند. آرزوی باران را از خداوند داشتند و هم‌اکنون نیز بسیاری از مردم ایران در این روز از بامداد سفره نوروزی را برچیده، خوردنی‌ها و مقداری آجیل و شیرینی باقیمانده در سفره نوروز را با خود به طبیعت می‌برند و ظرف سبزه موجود در سفره راپس از گره زدن به کنار چشمه روان برده و آن را به آب می‌سپارند و آرزو می‌کنند سالی پربرکت و خرم داشته باشند و تا غروب به شادی می‌پردازند.

نوروز در اسلام

در زمان حضرت رسول در نوروز جام سیمینی از حلوا برای حضرت آوردند و ایشان پرسید این چیست ؟ گفتند امروز نوروز است. حضرت فرمود این عید بزرگ ایرانیان است و در این روز خداوند عسکره را زنده کرد و از این روست که پاشیدن آب در این روز رسم شده است. سپس فرمود کاش هر روز بر ما نوروز بود. امام صادق نیز به یک از اصحاب خود فرمود: نوروز روزی است که خداوند از بندگان خود پیمان گرفت که او را بپرستند و او را شریک و انبازی نگیرند و به پیامبران و راهنمایان او بگروند. همان روزی است که آفتاب در آن طلوع کرد و بادها وزیدن گرفت و زمین در آن شکوفا و درخشان شد. همان روزی است که کشتی نوح در کوه آرام گرفت. همان روزی است که پیامبر خدا، امیر المومنین علی (ع) را بر دوش خود گرفت تا بت های قریش را از کعبه به زیر افکند. چنان که ابراهیم نیز این کار را کرد. همان روزی است که خداوند به یاران خود فرمود تا با علی (ع) به عنوان امیر المومنین بیعت کنند. همان روزی است که قائم آل محمد (ص) و اولیای امر در آن ظهور می کنند و همان روزی است که قائم بر دجال پیروز می شود و او را در کنار کوفه بر دار می کشد و هیچ نوروزی نیست که ما در آن متوقع گشایش و فرجی نباشیم، زیرا نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست.

روز جهانی عید نوروز

مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز را که ریشه‌ی ایرانی دارد در تقویم خود ثبت کرده است. در تاریخ ۸ مهر ۱۳۸۸، سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، نوروز را به‌عنوان میراث جهانی به ثبت رساند.

مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی قطعنامه شماره  A/RES/64/253 در تاریخ ۴ اسفند ۱۳۸۸ برابر با ۲۳ فوریه ۲۰۱۰، روز ۲۱ ماه مارس را به‌عنوان «روز جهانی عید نوروز» به رسمیت شناخت. در متن تصویب شده توسط مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز جشنی با ریشه ایرانی و قدمتی بیش از ۳ هزار سال توصیف شده است که امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن می‌گیرند.

در تاریخ ۷ فروردین ۱۳۸۹ نخستین دوره جشن جهانی نوروز در تهران برگزار و این شهر به‌عنوان «دبیرخانه نوروز» تعیین شد. پس از آن در سال ۱۳۹۱ برای نخستین بار نوروز را در صحن عمومی سازمان ملل و یونسکو به میزبانی ایران جشن گرفتند و بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، به این مناسبت پیامی صادر کرد.

جشن‌ها تمام و روز بعد بچه‌ها به مدرسه و بزرگ‌ترها به کارشان بازمی‌گردند