شبکه‌های اجتماعی ، پدیده اشتراک‌گذاری و بحران فرهنگی – دکتر پرستو کشاورز
شبکه‌های اجتماعی ، پدیده اشتراک‌گذاری و بحران فرهنگی
پرستو کشاورز
یکی از مهمترین دستاوردهای تکنولوژی‌های نوین ارتباطی بازی دادن مخاطب در تولید محتوی می‌باشد. این فرآیند از طریق به اشتراک‌گذاشتن تولیدات کاربران در فضای مجازی محقق می‌شود. این اشتراک گذاری ها عموما تصویر محور هستند و تعاملات دیداری و به تبع آن فرهنگ دیداری جدیدی را اشاعه می‌دهند و از آن جا که کاملاً فرد محور و بدون هیچ نظارتی انجام می‌شوند می‌توانند زمینه ساز انحراف از اصول و باید نبایدهای فرهنگی شوند.
جامعه شناس بن آگر[1] از پدیده وسیع اشتراک گذاری در دوره دیجیتال به عنوان مشکلی یاد می‌کند که با نیاز مداوم به اشتراک گذاری تصاویر ثابت یا متحرک و با به روز کردن وضعیت و نشان دادن موقعیت مکانی از جنبه‌های پیش پا افتاده زندگی روزمره (حتی گاهی با به نمایش در آوردن جنبه های بسیار خصوصی از طبیعت زندگی افراد) می‌تواند مرز بین امر خصوصی و عمومی را کمرنگ کرده و موجب نزول چشمگیر ارزش‌های اخلاقی شود (آگر، 2010: 3).
در اینجا نمونه‌هایی از تصاویری که در شبکه اجتماعی اینستاگرام و توسط کاربران ایرانی از جنبه های پیش پا افتاده زندگی روزمره به اشتراک گذاشته شده است به همراه شرح و توضیح نوشته شده بر آنها از آورده می‌شود. لازم به ذکر است که این تصاویر عموما فاقد محتوای با ارزشی برای نمایش هستند و تنها نمایانگر لحظاتی از زندگی کاربران می‌باشند.
رسانه‌های اجتماعی تصویر محور بستری برای مطالعه
با توجه به حجم بالای تصاویر به اشتراک گذاشته شده در شبکه‌های اجتماعی تصویر محور همچون اینستاگرام می‌توان از آن ها به عنوان ابزاری برای مطالعات فرهنگی و اجتماعی بهره گرفت.
رسانه‌های اجتماعی به عنوان غنی‌ترین منبع تعاملات دیداری با دامنه وسیع موضوعی، مانند کتابخانه‌هایی هستند که افراد با مراجعه به آنها می‌توانند از یک آرشیو غنی بهره ببرند (لوپتون، 2012). با تحلیل و مطالعه تصاویری که کاربران به اشتراک گذاشته، طبقه‌بندی کرده و به آنها علاقه نشان می‌دهند می توان به خصوصیات، فرهنگ، گرایش، خاطرات، جنسیت، نژاد، سبک زندگی، مذهب و اصول اخلاقی آنها پی برد که البته همه این موارد از موضوعات مهم و قابل بحث در جامعه شناسی و علوم انسانی هستند. محققین شاید بخواهند برای درک بیشتر الگوهای مهم دیداری یا شناخت موضوعات برجسته این حوزه در کنار رد پای باقیمانده از الگوهای گذشته و یا حتی بازسازی سنت‌های قدیمی از عکس‌های گزینش شده‌ای که در تعطیلات گرفته شده و یا حتی تصاویر آلبوم‌های خانوادگی استفاده کنند. محققین همچنین می‌توانند از فرهنگ دیداری ایجاد شده توسط شبکه‌های اجتماعی و با مطالعه بر روی مشکلات، دگرگونی‌ها و تفاوت‌های قابل توجه در این حوزه به نتایج مهمی دست یابند. برای مثال در ایران تا پیش از آغاز فعالیت شبکه‌های اجتماعی و پدیده اشتراک گذاری، فرهنگ, باورها و ارزش های جامعه ایرانی توسط برنامه‌ها و تبلیغات ماهواره‌ای دچار آسیب فراوان شده بود هنوز چاره ای برای آن یافت نشده بود که شبکه های ارتباطی-اجتماعی با قابلیت اشتراک گذاری تصاویر در سطح وسیع نیز مزید بر علت شد. اگرچه این هجمه تصویری و عادت اشتراک گذاری خود موجبات تنزل فرهنگ ایرانی در همه ابعاد شده است ولیکن توانست این سطح فروپاشی و تنزل اخلاقی را که سالها پیش از این آغاز شده بود و به صورت پنهانی به رشد خود ادامه می داد را به نمایش گذارد.
هویت فردی و رسانه های اجتماعی
از آنجا که شبکه های اجتماعی در غرب طراحی شده است لذا در آن جنسیت و سایر باید و نبایدهای اخلاقی جامعه ما در آن لحاظ نشده است از این رو است که امروزه به خصوص در نسل جوان جامعه نوعی سرگشتگی، بی‌هویتی و ابتذال را مشاهده می کنیم. شاید یکی از مهمترین چالش‌های مهم عکس که به واسطه تولید و انتشار آسان حاصل شده است گرایش مردم به ثبت از (خود) شده است. انبوهی از بازنمایی‌ها که در عکاسی چهره نمود پیدا می‌کند یا به تعبیر بهتر با هر بار تولید، نقابی برصورت فرد اضافه می‌کند. این امر در نفس خود دامن زدن به بحران هویتی و شخصیتی انسان‌های مدرن و شهر نشین است ( فاضلی، 1393).
اینکه مهمترین رسانه دوره پست مدرن تصویر است خود نشان از اهمیت و تاثیرگذاری این بازنمایی های فردی است، که در قالب تصاویر عکاسی در رسانه های اجتماعی نمود پیدا می کند، بازنمایی هایی که به قصد ارضاء حس رضایت از خود و به واسطه تائید پذیری از دیگران حاصل می شود. تصاویری که در نشان دادن هویت افراد جامعه و به تبع آن کل جامعه نقش مهمی دارد.
بدیهی است که اگر این هجمه و گردش تصویری قدرت فروپاشی ارزش های جامعه را داشته است پس حتما قابلیت رشد و تعالی جامعه ایرانی را نیز دارد، لذا انتظار می‌رود جامعه شناسان و متولیان امر با مطالعه و هدف گذاری روشن در این راستا اقدام کنند.
ادامه مطلب را می توانید در ماهنامه شماره 2 جلا- نیاز اندیشه روز ، مطالعه نمایید.
