تأثیر ویروس کرونا بر کسب و کارها
تأثیر ویروس کرونا بر کسب و کارها – بخش اول: اقتصاد جهان
By
محمد امیر مداح –
مارس 10, 2020
در نظر بسیاری از افراد، کرونا یک بیماری با تأثیر وسیع و کوتاه‌مدت بر روی کسبوکارها است. با این وجود، هنگامی که مسأله‌ای در جهان چنین وسعت همه‌گیری دارد، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که تأثیر آن پس از مدتی از بین برود. بلکه باید خود را برای تأثیر پایدار در جنبه‌های مختلف کسب‌وکار آماده نماییم. شاید بتوان این تغییرها را به نوعی یک جهش ژنتیکی در بازارها و کسبوکارها یا قدرت تخریب خلاقانه در اقتصاد نامید که می‌تواند بقا یا نابودی کسبوکارها را مشخص کند.
تأثیر این بحران از اثرگذاری بر روی مشتریان کسبوکارها آغاز می‌شود، سپس شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار داده و در نهایت، وضعیت رقابت در صنایع مختلف را تغییر می‌دهد. تغییر رفتار مصرف‌کنندگان در این شرایط می‌تواند پایدار بوده و محصول‌ها و کانال‌های توزیع کسب‌وکار را تحت تأثیر قرار دهد. از طرف دیگر، شرکت‌ها برای جلوگیری از ضرر و زیان‌های بی‌شمار در این بحران، نیازمند راه‌حل‌های خلاقانه‌ای برای رفع چالش‌ها در زمینه‌های مختلف سرمایه‌انسانی، مدیریت زنجیره تأمین، فروش و بازاریابی، فناوری‌ها، فرآیند‌های کاری مورد استفاده و سایر بخش‌ها هستند که در بسیاری از موارد می‌تواند به عنوان دانش در درون سازمان ذخیره شده و شایستگی‌های خاصی را برای آن ایجاد نماید. این تغییرها در بازار خدمات شرکت‌ها و نیز در درون آن‌ها جهت مقابله با تهدیدها باعث نوآوری‌هایی می‌شود که بازار رقابتی صنایع مختلف را تحت‌الشعاع قرار داده و خود باعث ایجاد تحول‌هایی عظیم و پایدار دیگری می‌گردد. تحول‌های که نه تنها می‌توانند دامنه اثرگذاری وسیعی داشته باشند، بلکه اثر آن‌ها به مراتب فراتر از بازه زمانی این بحران باقی خواهد ماند.
بنابراین، ضروری است که همه رهبران کسبوکارها با نگاه و برنامه‌ریزی برای بحران فعلی، آینده پس از بحران را نیز در نظر گیرند؛ زیرا پس از گذر از این شرایط، بازگشت به روال عادی کسب‌وکار برای بسیاری از آن‌ها دیگر یک گزینه نخواهد بود و شرایط جدیدی در محیط رقابتی حاکم خواهد گردید. این مقاله با در نظر گرفتن این امر، توسط سه تن از مشاورین شرکت مشاوره مدیریت مکینزی (McKinsey & Company) نگاشته شده است.
پیامدهای ویروس کورونا (COVID-19) برای کسبوکارها
شیوع ویروس کرونا قبل از هر چیز یک فاجعه انسانی است و زندگی صدها هزار نفر را تحت تأثیر قرار داده است. این ویروس همچنین تأثیر فزاینده‌ای بر اقتصاد جهانی دارد. این مقاله با هدف ارائه چشم‌انداز به رهبران مشاغل در مورد وضعیت در حال تحول کنونی و پیامدهای آن آماده گردیده است. شیوع این بیماری به سرعت در حال گسترش است و برخی از دیدگاه‌های این مقاله ممکن است به سرعت از اعتبار خارج شوند. این مقاله چشم‌انداز مورد تصویر درباره این ویروس را در روز ۱۱ اسفند ۱۳۹۸ نشان می‌دهد.
آنچه در مورد شیوع کرونا می‌دانیم
ویروس کرونا طی هفته‌ای که از ۵ اسفند ۱۳۹۸ شروع شد، از نقطه عطف شیوع خود عبور کرد. در این زمان، برای اولین بار موارد ابتلا به این بیماری خارج از چین گزارش شده و ۵۴ کشور از ۱۰ اسفند موارد ابتلا را گزارش کردند. هم اکنون، شیوع این بیماری در چهار قسمت از دنیا متمرکز شده است: چین با محوریت استان هوبی، آسیای شرقی با محوریت کره جنوبی و ژاپن، خاورمیانه با محوریت ایران و اروپای غربی با محوریت ایتالیا. در مجموع، کشورهای تحت تأثیر تقریباً ۴۰٪ از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهند. زندگی روزانه مردم و ارتباط زیاد مردم در مناطقی که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، امکان کنترل شیوع این بیماری را به شدت کاهش داده است. در حالی که اوضاع در چین با اجرای اقدام‌های فوق‌العاده مربوط به بهداشت عمومی تثبیت شده است؛ ولی موارد جدید همچنان در دیگر مناطق رو به افزایش است. آمریکای لاتین (برزیل)، ایالات متحده آمریکا (کالیفرنیا، اورگان و واشنگتن) و آفریقا (الجزایر و نیجریه) از جمله آن‌ها هستند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) پیش‌بینی مشخصی مبنی بر شیوع این بیماری در جامعه آمریکا انجام داده و شواهد نشان می‌دهند که این بیماری هم اکنون نیز در جامعه آمریکا گسترش پیدا کرده است.
اثر اقتصادی
در حالی که آینده نامشخص است، به احتمال زیاد کشورهای حاضر در چهار منطقه شیوع اصلی همچنان شاهد ادامه روند رشد این بیماری خواهند بود. این در حالی است که به احتمال قوی مناطق جدیدی نیز درگیر این بیماری خواهند شد. این امر می‌تواند به درک شیوع این بیماری کمک کند و مردم را نسبت به آن محتاط‌تر نماید؛ زیرا هم اکنون مردم دنیا معتقدند که این بیماری تحت کنترل قرار نگرفته است. اعتماد مشتریان به ویژه در مناطق تحت اثر این بیماری ممکن است از بین برود و با محدودیت سفر و گردهمایی‌های اجتماعی ضعیف‌تر نیز شود. به احتمال زیاد چین به عنوان اولین کشور بهبود خواهد یافت؛ اما تأثیر جهانی آن بسیار طولانی‌‌تر احساس خواهد شد. در نتیجه، این انتظار وجود دارد که رشد جهانی برای سال ۲۰۲۰ کاهش یابد. در بخش اول این مقاله، دو سناریو محتمل در تأثیر اقتصادی این بیماری و بهبود آن مورد بررسی قرار گرفته است.
سناریو اصلی، کاهش ۰/۳٪ تا ۰/۷٪ رشد تولید ناخالص داخلی جهان
در سناریوی اصلی، شیوع بیماری همچنان در چهار منطقه ذکر شده، گسترش می‌یابد. همچنین انتقال آن به محل‌های جدید، منجر به کاهش ۰/۳٪ تا ۰/۷٪ رشد تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۲۰ می‌شود. چین همچنان مسیر خود در راستای بهبود وضعیت خود را ادامه می‌دهد و تا اواسط فصل دوم ۲۰۲۰، بازیابی اقتصادی مجدد را تجربه خواهد نمود (علی رغم چالش‌های فعلی در زمینه کندی اعطای مجوزها و کاهش ظرفیت کاری کارگران مهاجر). از آن جایی که سایر مناطق، رشد مداوم در شیوع این بیماری را تجربه می‌کنند، احتمالاً محدودیت‌هایی در انجام سفرها در جهت تلاش برای متوقف کردن یا کند نمودن شیوع این بیماری اعمال خواهد شد. این امر به صورت تقریباً قطعی باعث کاهش شدید تقاضا خواهد گردید که در نتیجه آن، شاهد کاهش رشد اقتصادی در فصل دوم و ابتدای فصل سوم سال ۲۰۲۰ خواهیم بود. بهبود وضعیت تقاضا به کند شدن رشد این بیماری بستگی دارد که به احتمال زیاد علت آن، فصلی بودن بیماری خواهد بود. مشابه کاهش انتقال بیماری ویرویس آنفلوانزا در نیم‌کره شمالی که با گرم شدن هوا شاهد آن هستیم. همچنین، تقاضای از دست رفته ممکن است با اثبات پایین‌تر بودن نرخ مرگ‌و‌میر این بیماری نسبت به آنچه که شاهد آن هستیم، به میزان طبیعی خود بازگردد.
مناطقی که هنوز شاهد رشد سریع شیوع این بیماری نبوده‌اند (مانند آمریکا)، به طور فزاینده‌ای شاهد انتقال پایدار آن در جامعه (به عنوان مثال گسترش آن در شهر‌های غربی ایالات متحده) خواهند بود. آگاهی بیشتر ویروس کرونا در کنار زمان بیشتر برای آماده‌سازی، ممکن است به این مناطق در مدیریت شیوع این بیماری کمک کند. با این وجود، جوامعی که سیستم‌های بهداشتی ضعیف‌تری دارند، می‌توانند انتقال عمومی گسترده‌تری را شاهد باشند. تقاضای کمتر می‌تواند رشد اقتصاد جهانی را تا عددی بین ۱/۸٪ و ۲/۲٪ کاهش دهد که با پیش‌بینی رشد ۲/۵٪ در ابتدای سال میلادی مغایرت دارد.
با این وجود، مشخص است این ویروس تأثیرهای متفاوتی بر بخش‌های اقتصادی مختلف خواهد داشت. بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل هوایی، گردشگری، هتل و رستوران با تقاضای از دست رفته زیادی مواجه خواهند شد. این کاهش تقاضا تا حد زیادی غیر قابل بازگشت است؛ زیرا بخش‌های دیگر اقتصاد می‌توانند جانشین آن شوند. سایر بخش‌ها تقاضای با تأخیر خواهند داشت؛ به عنوان مثال، در بخش کالاهای مصرفی ممکن است به خاطر نگرانی در مورد این بیماری همه‌گیر، افراد هزینه‌های غیرضروری را به دلیل ترس از فراگیری بیماری کاهش دهند. در نهایت، با فرونشست ترس و بازگشت اطمینان، مصرف‌کنندگان ممکن است مجدداً به خرید بپردازند. این شوک‌های تقاضا که در مناطقی که قادر به کنترل ویروس نیستند برای مدت طولانی‌تری وجود خواهد داشت. این شوک می‌تواند به معنای کاهش شدیدتر رشد سالیانه اقتصادی نیز باشد. برخی از بخش‌ها، مانند حمل‌ونقل هوایی تأثیرهای عمیق‌تری را به خود خواهند دید.
سناریو بدبینانه، رکود اقتصادی در جهان
در سناریوی بدبینانه، ویروس کرونا در مراکز شیوع فعلی و نیز مراکز جدید مانند آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و آفریقا به سرعت رشد خواهند نمود. در سناریوی بدبینانه، این ویروس فصلی نیست و همه موارد گفته شده در قسمت قبل در طول سال ۲۰۲۰ ادامه می‌یابد. این سناریو می‌تواند تأثیر چشمگیری در رشد اقتصادی سال ۲۰۲۰ داشته باشد و در نتیجه، باعث ایجاد رکود اقتصادی در جهان گردد.
در هر دو حالت، علاوه بر مواجهه با تأثیر بیماری بر تقاضای مصرف‌کننده، شرکت‌ها باید به رفع چالش‌های زنجیره تأمین نیز بپردازند. در حال حاضر، شرکت‌های چینی با تیم‌های تأمین قدرتمند و متمرکز و روابط خوب با تأمین‌کنندگان، احساس اطمینان بیشتری نسبت به درک خود از ریسک‌های تأمین‌کنندگان دارند. از طرف دیگر، سایر شرکت‌ها هنوز هم در حال دست و پنچه نرم کردن با ارزیابی خطرهای موجود در چین و سایر کشورهای درگیر این بیماری هستند. با توجه به بازیابی نسبتاً سریع اقتصاد چین، بسیاری از شرکت‌ها به جای انتقال زنجیره تأمین خود به خارج از این کشور، بر روی اقدام‌های تثیبیت‌کننده موقت متمرکز شده‌اند. همچنین ویروس کرونا به عنوان شتاب‌دهنده‌ای برای ایجاد تغییرهای استراتژیک و بلندمدت در زنجیره‌های تأمین خدمات شرکت‌ها عمل می‌کند؛ تغییرهایی که معمولاً در دست بررسی قرار داشتند.
