اثرات آب سخت بر سلامت انسان
نویسنده : داوود سلیانچی
آب، یک حلال جهانی، یک ماده شیمیایی شفاف، بی رنگ، بی بو و بی مزه است. آب برای هیدراتاسیون ضروری است، بنآبراین برای بقای زندگی مورد نیاز است.
طبق استاندارد ، آبی که مقدار کل جامد محلول در آن بیشتر از ppm 500 باشد ممکن است نسبتاً سخت یا سخت باشد و این آب می تواند در مصرف مداوم برای مدت طولانی بر سلامت انسان تأثیر بگذارد. چارچوب های کمی و کیفی اجزای فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی آب آشامیدنی لازم است به طور منظم به کیفیت آب از منآبع مختلف تامین توجه شود.
در یک مولکول آب دو اتم هیدروژن با به اشتراک گذاشتن الکترون ها بین اتم ها با یک اتم اکسیژن پیوند کووالانسی دارند. آب یک حلال عالی است که توسط موجودات زنده استفاده می شود زیرا بسیاری از واکنش های بیوشیمیایی فقط در محلول های آبی انجام می شود. آب به دلیل توانایی تشکیل پیوند هیدروژنی و ماهیت قطبی اش می تواند انواع مختلفی از مواد را حل کند.
آب سخت یا hard water به آب هایی گفته میشود که مقدار مواد معدنی، نمک ها و فلزات سنگین در آنها به دلایل مختلف از قبیل عبور آب از روی بسترهای سنگی بیش از حد مطلوب می باشد. خارج شدن آب از سفرهای زیرزمینی و عبور آنها از روی سنگ های مختلف در نهایت باعث میشود حجم زیادی از کربنات و بی کربنات های کلسیم، منیزیم، آهن و روی و غیره به آب اضافه شده و موجب سخت شدن آب گردد. مقدار این مواد با واحد ppm یا میلی گرم بر لیتر تعیین میگردند. از جمله املاح محلول در آب که تاثیر زیادی بر افزایش درجه سختی آب دارند می توان به mg(oh2) ، mgco3، mghco3، mg(no3)2، mgcl2، mgso4، ca(oh)2، caco3، cahco3، ca(no3) اشاره نمود. حجم زیادی از املاح افزایش دهنده درجه سختی بر اثر حرارت رسوب کرده و روی لوله و دیواره های تجهیزات صنعتی و لوازم خانگی انباشته خواهند شد.
آب باران و آب تصفیه شده، آب ملایمی است که دارای غلظت کم یون های کلسیم و منیزیم است و به راحتی با صآبون کف تولید می کند. سختی خاصیت فیزیک وشیمیایی آب است که به دلیل وجود مواد معدنی بالا از تشکیل کف با صآبون جلوگیری می کند. آب سخت زمانی تشکیل می شود که آب از طریق رسوبات مواد معدنی کلسیم و منیزیم مانند آب دریا، آب رودخانه و آب لوله کشی نفوذ کند. سختی آب به دو نوع سختی کربناته و غیر کربناته طبقه بندی می شود. سختی کربنات که به آن سختی موقت نیز می گویند به دلیل وجود بی کربنات و نمک های کربنات کلسیم و منیزیم است. با آب جوش می توان آن را از بین برد. سختی غیر کربناتی که به سختی دائمی نیز معروف است به دلیل وجود کلرید کلسیم، کلرید منیزیم و سولفات منیزیم است.
مطالعات علمی گزارش کردند که مواد معدنی موجود در آب سخت با صآبونها واکنش نشان میدهند و مادهای مانند کف ایجاد میکنند که میتواند منافذ را مسدود کند و نتیجه آن ممکن است خشکی پوست، اگزما، شوره سر، موهای آسیبدیده باشد. کوبایاشی، شیمیدان ژاپنی، اولین بار بود که رآبطه بین سختی آب و بروز بیماری عروقی را توصیف کرد.
منآبع آب سخت
می دانیم که منآبع آب آشامیدنی در دنیا از قبیل چاه ها، پمپ های دستی، چاه های حفره و چاه های لوله ای و منآبع آب سطحی مانند رودخانه ها و دریاچه ها چیست. آب سخت به دلیل وجود مقدار زیادی مواد معدنی محلول و ناخالصی هایی است که هنگام عبور از زمین توسط آن جمع می شود. هنگامی که آب به طور مداوم در خاک و سنگ های روی زمین ما حرکت می کند، با جذب مواد معدنی بالا آلوده می شود و به آب سخت تبدیل می شود. نمک های کلسیم و منیزیم، نمک های محلول دیگر فلزات، بی کربنات ها، سیلیکات ها و سولفات ها از عوامل حاکم بر سختی آب هستند. آب سخت به آبی گفته می شود که حاوی نمک های محلول کلسیم و منیزیم به صورت بی کربنات، کلرید و سولفات باشد. انواع سختی آب سختی آب بر دو نوع است: سختی موقت و سختی دائم. سفتی موقت ناشی از نمک های محلول کلسیم و منیزیم موجود در آب به صورت بی کربنات است. این نوع سختی که سختی کربناتی نیز نامیده می شود را می توان با جوشاندن آب از بین برد. جوشاندن آب به واکنش آزادسازی دی اکسید کربن کمک می کند که خارج می شود و یون کربنات با یون های Ca2+ یا Mg2+ واکنش می دهد تا کربنات های نامحلول کلسیم و منیزیم را تشکیل دهد که فیلتر شده و آب موجود نرم می شود.
سخت شدن مداوم به دلیل وجود کلریدهای محلول و کلسیم، منیزیم و سولفات ها در آب است که با جوشاندن آب نمی توان آنها را از بین برد. روش های مختلفی برای رفع سفتی دائمی آب وجود دارد، مانند روش Calgon، روش تبادل یونی، روش حمام سودا و غیره.
سختی آب آشامیدنی چیست ؟ هنگامی که آب با دی اکسید کربن ترکیب می شود و اسید کربنیک بسیار ضعیفی را تشکیل می دهد ، یک حلال حتی بهتر می شود. با حرکت آب از طریق خاک و سنگ، مقادیر بسیار کمی از مواد معدنی را حل می کند و آنها را در محلول نگه می دارد.
کلسیم و منیزیم حل شده در آب دو ماده معدنی رایج هستند که آب را “سخت” می کنند. منظور از سختی آب آشامیدنی این است که با افزایش مقدار کلسیم و منیزیم و ترکیبات معدنی مقدار سختی آب بیشتر می شود و مربوط به غلظت کاتیون های حل شده در آب است.
اثرات آب سخت بر سلامتی
سختی آب برای دیگ ها و لوله های آب گرم به دلیل رسوب املاح مضر است که می تواند کارایی آنها را کاهش دهد. آب سخت برای شستن خوب نیست زیرا به سختی آب سخت با صآبون کف می کند. سازمان جهانی بهداشت بیان میکند که آب سخت هیچ اثر نامطلوبی برای سلامتی ندارد. هیچ اثر جدی برای سلامتی در ارتباط با نوشیدن آب سخت وجود ندارد. اما آب جامد به عنوان یک مکمل غذایی عمل می کند زیرا حاوی کلسیم و منیزیم است که استخوان ها و دندان ها را تقویت می کند. آب سخت حاوی غلظت بالایی از مواد معدنی محلول است، بنآبراین میلیون ها نفر فکر می کنند که این مواد معدنی محلول اثرات مثبتی بر سلامت مصرف کنندگان آن دارند. بسیاری از مطالعات نشان داده اند که کلسیم و منیزیم موجود در آب سخت ممکن است به عنوان عوامل محافظتی در برآبر بیماری های قلبی عروقی عمل کنند. مصرف آب سخت باعث خشکی پوست و مو می شود. مطالعاتی در مورد اثرات سلامتی آب سخت انجام شده است. گزارش شده است که نوشیدن آب سخت ممکن است با شکل گیری شرایط بیماری های خاص مرتبط باشد. آب سخت می تواند تعادل pH پوست را تغییر دهد و پوست ما را نسبت به قبل سالم تر کند. از این رو، افراد مبتلا به بیماری پوستی ممکن است با شستشو با آب سخت، وضعیت بیماری خود را افزایش دهند. محدوده pH از 0 تا 14 نشان می دهد که این ماده چقدر اسیدی یا قلیایی است. آب اسیدی دارای pH کمتر از 7 و آب قلیایی دارای PH بیشتر از 7 و آب خالص خنثی دارای PH 7 است. تعادل pH پوست را می توان به دلیل استفاده از آب سخت تغییر داد که باعث کاهش قدرت محافظتی پوست در برآبر باکتری ها و عفونت ها می شود. مشکلات پوستی به دلیل وجود مواد معدنی بیش از حد در آب ایجاد می شود. حدود 80 درصد از بیماری ها در کشورهای در حال توسعه ناشی از مصرف آب آلوده است، با این حال بسیاری از خانواده ها در سراسر دنیا آب آشامیدنی خود را تصفیه نمی کنند چندین مطالعه گزارش دادند که گلودرد و مشکلات کلیوی به دلیل مصرف منظم آب سخت برای مدت بسیار طولانی مشاهده شده است . سیستم قلبی عروقی بدن انسان کلسیم و منیزیم را از ترکیبات آلی غذا دریافت می کند، اما آب سخت حاوی ترکیبات معدنی این عناصر است و از این رو جذب آنها غیرقآبل قبول است. در نتیجه ممکن است تجمع نمک های اضافی در مفاصل و در نتیجه مشکلاتی در سیستم اسکلتی عضلانی رخ دهد. رشد باکتری های خطرناک در لوله های حمل آب آشامیدنی به دلیل رسوبات رسوبات آب سخت برای سلامت انسان بسیار مضر است زیرا رسوبات فلس دارای سطح ناهموار و ناهمواری هستند که مخفیگاه مناسبی برای لانه سازی باکتری ها هستند. کلسیم اضافی موجود در مواد سخت است. آب ممکن است باعث شود کلیه ها سخت تر کار کنند، ناراحتی معده، حالت تهوع و یبوست. هیپرکلسمی ممکن است عملکرد مغز و قلب را مختل کند.
سخت بر سلامتی
آب سخت اثرات متعددی بر بدن انسان دارد. ناامید کننده ترین آنها را می توان در سطوح بدن ما یافت. مو و پوست رایج ترین مکان هایی هستند که شاهد تاثیر آب سخت خواهید بود. با این گفته، بسیاری از مردم تعجب می کنند که آیا آب سخت تأثیر منفی بر سلامت داخلی آنها نیز دارد یا خیر. آبی که در خانه می نوشید عامل دیگری است که باید در نظر بگیرید.
تعدادی از مطالعات برای تعیین اثرات سلامت آب سخت انجام شده است. تا به امروز، هیچ مطالعه ای ارتباطی بین مصرف آب سخت و پیامدهای منفی سلامتی پیدا نکرده است. در واقع، سازمان بهداشت جهانی (WHO) این استدلال را مطرح کرده است که محتوای مواد معدنی در آب آشامیدنی سخت میتواند در شرایطی که افراد دچار کمبود برخی مواد معدنی ضروری هستند، مفید باشد.
اگرچه هیچ ارتباط واضحی با تأثیرات منفی بر سلامتی هنگام مصرف آب سخت وجود ندارد، اما زمانی که از آب سخت برای حمام کردن استفاده میشود، تأثیرات قآبل توجهی وجود دارد. . ما معمولاً فکر می کنیم که این اتفاق در سطوح اطراف خانه ما مانند سینک و شیر آب رخ می دهد، اما در بدن ما نیز رخ می دهد.
آیا نوشیدن آب زیاد برای پروستات مفید است؟
بیماری و وضعیت: هیپرپلازی خوش خیم پروستات
- مصرف روزانه آب
- نوشیدنی هایی که باید اجتناب کنید
- غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید
- غذاهای مفید برای پروستات
- داروهای بد برای پروستات
- ورزش و استرس
پزشکان نوشیدن روزانه شش تا هشت لیوان آب (یا 1.5 تا 2 لیتر) را توصیه می کنند. برای مشکلات پروستات، مصرف آب را قبل از رفتن به رختخواب در شب محدود کنید. این کار شما را از بیدار شدن در شب برای دفع مکرر ادرار باز می دارد.
پزشکان نوشیدن روزانه شش تا هشت لیوان آب (یا 1.5 تا 2 لیتر) را توصیه می کنند. هنگام ورزش یا کار در محیط گرم ممکن است به آب بیشتری نیاز داشته باشید. نوشیدن بیش از مقدار لازم می تواند سفر شما به حمام را افزایش دهد. آبرسانی لازم است، اما در مصرف آن زیاده روی نکنید.
برای مشکلات پروستات، مصرف آب را قبل از رفتن به رختخواب در شب محدود کنید. این کار شما را از بیدار شدن در شب برای دفع مکرر ادرار باز می دارد.
برای مشکلات پروستات از چه نوشیدنی هایی اجتناب کنید؟
باید از نوشیدنی هایی که ادرار شما را افزایش می دهند اجتناب کنید. اینها می توانند شما را کم آب کنند. اینها شامل نوشیدنی های حاوی کافئین مانند قهوه، چای سبز ، چای سیاه و نوشابه های گازدار یا نوشابه های گازدار هستند. الکل همچنین می تواند شما را کم آب کند. بنابراین، مصرف آن را محدود کنید یا به طور کامل از آن اجتناب کنید. افرادی که از الکل اجتناب می کنند، بهبودی در مشکلات پروستات خود دیده اند.
برای مشکلات پروستات از چه غذاهایی اجتناب کنید؟
تحقیقات نشان داده است که برخی غذاها ممکن است خطر ابتلا به مشکلات پروستات را افزایش دهند. اگر این غذاها را زیاد مصرف می کنید، سعی کنید میزان مصرف خود را کاهش دهید تا ببینید آیا به کاهش علائم ادراری شما کمک می کند یا خیر.
- گوشت قرمز
- محصولات لبنی (شیر، پنیر)
- شکلات های حاوی کافئین
- رژیم غذایی پر نمک (مانند افزودن نمک به وعده های غذایی و خوردن غذاهای فرآوری شده)
برای مشکلات پروستات خود چه غذاهایی را در رژیم غذایی خود بگنجانید
برای محافظت از پروستات باید مقدار زیادی میوه و سبزیجات و چربی های سالم به خصوص اسیدهای چرب امگا 3 داشته باشید. در نظر گرفتن غذاهای خاصی مانند
- ماهی های چرب مانند
- ماهی سالمون
- ساردین
- ماهی قزل آلا
- گوجه فرنگیها
- توت ها
- توت فرنگی
- بلوبری
- تمشک
- تمشک ها
- سبزیجات چلیپایی
- کلم بروکلی
- بوک چوی
- گل كلم
- کلم بروکسل
- کلم
- غذاهای سرشار از روی
- آجیل
- حبوبات
- صدف
- میوه های خانواده مرکبات
- پرتقال ها
- لیمو
- لیموترش سبز
- گریپ فروت
- کیوی
چه داروهایی می تواند مشکلات پروستات شما را بدتر کند؟
برخی از داروها می توانند فراوانی مشکلاتی مانند هیپرتروفی خوش خیم پروستات ( BPH ) را افزایش دهند. اگر هر یک از داروهای زیر را مصرف می کنید و علائم BPH شما را بدتر می کنند، با پزشک خود صحبت کنید .
- دیورتیک ها
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDs )
- آنتی هیستامین ها
- ضد احتقان ها
چه کارهای دیگری برای سلامت پروستات خود باید انجام دهید؟
از نظر بدنی فعال بمانید
نشان داده شده است که عدم تحرک بدنی خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می دهد . از این رو، ورزش هایی مانند پیاده روی ، آهسته دویدن و سایر تمرینات را انجام دهید. افزایش وزن و چاقی احتمال ابتلا به مشکلات پروستات مانند سرطان پروستات را افزایش می دهد . فعال ماندن به شما کمک می کند تا وزن اضافی خود را کاهش دهید و وزن خود را کنترل کنید.
استرس خود را مدیریت کنید
در حالی که تحت استرس هستید ، خود را مشاهده کنید. ممکن است ناخودآگاه عضلات لگن و عضلات پشت خود را منقبض کنید.
استرس می تواند تاثیر منفی بر مشکلات پروستات داشته باشد. به همه گزینه هایی فکر کنید که می توانند به شما کمک کنند احساس آرامش کنید. برای مدیریت استرس خود می توانید تکنیک های مختلفی مانند تمرینات تنفس عمیق ، مدیتیشن، یوگا و تای چی را امتحان کنید. صحبت کردن با خانواده و دوستانتان نیز می تواند استرس بسیار خوبی برای شما باشد.
تاثیر آب سخت بر پوست
بسیاری از افراد به اثرات آب سخت بر روی پوست حساس هستند. آب سخت می تواند از چند جهت بر سلامت پوست شما تأثیر بگذارد. اولین مورد این است که با خشک شدن آب سخت، مقدار کمی از مواد معدنی سخت روی پوست شما باقی می ماند. این مواد معدنی سخت می توانند منافذ را مسدود کرده و سطح PH طبیعی پوست شما را بر هم بزنند. هر دوی این اثرات می توانند منجر به خشکی و تحریک پوست شوند.
دومین روشی که آب سخت روی پوست شما تأثیر می گذارد، واکنش با صآبونی است که هنگام دوش گرفتن استفاده می کنید. مواد معدنی سخت موجود در آب سخت با صآبون واکنش می دهند و رسوب نامحلول تشکیل می دهند که معمولاً به عنوان کف صآبون شناخته می شود. معمولاً کف صآبون را در حمام یا سینک خود پیدا خواهید کرد. حمام کردن در آب سخت می تواند لایه نازکی از این رسوب را روی پوست شما نیز بر جای بگذارد.
نکته ای که هنگام استفاده از صآبون با آب سخت متوجه خواهید شد این است که تولید کف رضایت بخش دشوارتر می شود. اکثر مردم تمایل دارند این مشکل را با استفاده از صآبون بیشتر جبران کنند. شست و شوی کامل این صآبون اضافی دشوار می شود و بسیاری از افراد پس از اتمام حمام، لایه بسیار نازکی از صآبون را روی پوست خود می گذارند.
چه مواد معدنی باقی مانده از آب سخت باشد، چه صآبونی که هرگز به طور کامل پاک نمی شود، دوش گرفتن در آب سخت اغلب افراد را با پوست خشک می کند. لایه نازکی از صآبون که پس از دوش گرفتن در آب سخت باقی میماند، به عنوان مانعی برای مرطوبکنندهها یا لوسیونهایی که ممکن است بعد از حمام استفاده کنید، عمل میکند و اثربخشی آنها را در کاهش علائم خشکی پوست کاهش میدهد.
به احتمال زیاد در آبتدا متوجه اثرات آب سخت بر روی نواحی با پوست حساس، مانند صورت یا پوست سر خود خواهید شد. پوست سر می تواند به ویژه در معرض تأثیر آب سخت باشد زیرا یک لایه نازک از شامپو می تواند بعد از حمام باقی بماند و مرطوب کردن مناسب پوست سر دشوار است. چنین شاخص هایی می توانند بینش هایی را در مورد اینکه آیا آب سبک نصب شده کار می کند یا خیر، به دست می دهند.
تاثیر آب سخت بر موهای شما
شستن موهایتان در آب سخت ممکن است باعث شود موهایی شل، خشک، شکننده و کدر شوند. هر یک از این اثرات ناشی از محتوای بالای مواد معدنی سخت موجود در آب سخت است.
مواد معدنی موجود در آب سخت روی موهای شما باقی می ماند. با گذشت زمان این پوشش معدنی می تواند تاثیر زیادی داشته باشد. موهای شما را سنگین می کند و حجم کمتری نسبت به موهای شما می دهد. این امر به موهای شسته شده در آب سخت ظاهری شل می دهد و حالت دادن را دشوارتر می کند. مواد معدنی باقی مانده روی موهای شما نیز درخشش طبیعی مو را از بین می برد و در نتیجه موهایی کدر یا مات به نظر می رسد.
مواد معدنی به جا مانده از آب سخت موهای شما را خشک می کند. این به این دلیل رخ می دهد که پوشش اجازه نمی دهد مرطوب کننده ها و آب سبک ها به فولیکول مو نفوذ کنند.
راه حل های آب سخت
بهترین راه برای به حداقل رساندن تأثیر آب سخت بر سلامتی، انتقال به آب نرم در سراسر خانه با اجرای سیستم های تصفیه آب است. آب نرم به سادگی آبی با محتوای مواد معدنی کم است. همانطور که دیدیم، مواد معدنی سخت موجود در آب سخت علت اصلی اثرات منفی آن بر بدن ما هستند. مواد معدنی موجود در آب سخت چه به تنهایی و چه از طریق واکنش با صآبونی که استفاده می کنید، مو و پوست شما را خشک می کند و می تواند منجر به تحریک مداوم شود.
انتقال به سیستم آب سبک آنقدرها هم که فکر می کنید پیچیده نیست. اکثر سیستم های آب سبک آب در خط آبرسانی که به خانه شما می آید نصب می شوند. پس از نصب، این سیستم ها آب نرم را به تمام وسایل لوله کشی در سراسر خانه شما می دهند. مهمتر از همه، این شامل جریان آب است که از سر دوش شما خارج می شود، که به شما کمک می کند اثرات آب سخت را بر بدن خود از بین ببرید. هنگام دوش گرفتن در آب نرم، درک و مشاهده فواید آب سبکتر آسان تر است .
سیستم های آب سبک آب برای حذف مواد معدنی از آب سخت به مواد شیمیایی سمی نیاز ندارند. در عوض، این مواد معدنی – آهن، کلسیم، منیزیم – از طریق فرآیندی به نام تبادل یونی حذف می شوند. در این فرآیند، یون های معدنی که به آب شما متصل هستند با یون های سدیم مبادله می شوند. گاهی اوقات مواد معدنی حذف شده از آب سخت شما طی یک چرخه کوتاه از سیستم خارج می شوند.
ساده ترین راه برای در نظر گرفتن آب سخت این است که آن را به عنوان آبی با محتوای مواد معدنی بالا در نظر بگیرید. مواد معدنی موجود در آب سخت هنگام نفوذ در خاک جمع آوری می شوند. هنگامی که آب سخت سطوح اطراف خانه یا بدن شما را لمس می کند، مقدار کمی از این مواد معدنی را به جا می گذارد.
مواد معدنی به جا مانده از آب سخت تأثیرات زیادی بر بدن شما می گذارد. اگرچه مصرف آنها بی خطر هستند، اما می توانند سلامت مو و پوست شما را مختل کنند. موهای شسته شده در آب سخت معمولاً به مرور زمان درخشش خود را از دست می دهند، در حالی که به دلیل وزن رسوبات معدنی روی فولیکول های مو، حجم کمتری دارند. شامپوها و آب سبک ها نمی توانند به طور موثر به فولیکول مو نفوذ کنند تا آن را مرطوب کنند و به خشکی و شکننده شدن مو کمک کنند.
مواد معدنی آب سخت نیز با برهم زدن تعادل طبیعی PH پوست شما را خشک می کند. علاوه بر این، این مواد معدنی می توانند منافذ را مسدود کرده و منجر به تحریک شوند. شستن بدن با صآبون در آب سخت، پس از اتمام دوش، لایه نازکی از صآبون را پشت سر می گذارد و پوست شما را بیشتر خشک می کند. به طور معمول اثرات آب سخت بر روی پوست در مناطقی با پوست حساس مانند صورت و پوست سر آشکارتر است. نصب یک آب سبک آب می تواند به معکوس کردن این اثرات شدید ناشی از تجمع آب کمک کند.
موثرترین راه برای از بین بردن اثرات منفی آب سخت بر سلامتی، سرمایه گذاری در یک سیستم آب سبک آب برای خانه شما است. این سیستم ها غیر سمی هستند و در کاهش محتوای مواد معدنی در جریان آبی که از شیر شما خارج می شود بسیار موثر هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد راه حل های آب سبک آب برای مشکلات آب سخت خود، لطفاً همین امروز با راین تماس بگیرید.
نتیجه
آلودگی آب یک موضوع مهم زیست محیطی است که می تواند ناشی از آلودگی های زیادی باشد. مصرف آب آلوده ممکن است سلامت انسان را تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه ترکیبات کلسیم و منیزیم موجود در آب سخت عناصر بسیار مهمی برای عملکرد همه موجودات زنده هستند، اما منشأ غیرآلی و اضافی آنها بر روی کالای زنده تأثیر مضری دارد. ابتکارات مختلفی از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی برای حل بحران آب در سراسر کشور انجام شده است.
منآبع:
- https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/hardness-water?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects
- اونگوارسکی، جانین. 2018. «آب سخت». دایره المعارف علوم مطبوعاتی سالم.
- https://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/chemicals/hardness.pdf
- https://extension.psu.edu/hard-water-and-water-softening
- مجله بین المللی تحقیقات علمی اخیر جلد. 6، شماره، 6، صص.4505-4507، ژوئن 2015ثنا اکرم،
- سختی در آب آشامیدنی، منآبع آن، اثرات آن بر انسان و درمان خانگی آن، ژوئن 2018، https://www.researchgate.net/publication/325781174 ، آخرین مشاهده 15 ژانویه و-soft-water#hard -خطرات آب (ورود در 05 ژانویه 2022
- جیمز رولاند: آب سخت در مقآبل آب نرم: کدام یک سالم تر است؟: ارسال شده در وب سایت 30 ژوئیه 2019، https://www.healthline.com/health/hard-water